لاله سرنگون

Fritillaria Imperialis L.




فرانسه : Couronne imperiale ، Herber aux sonnettes

آلمانی : Kaiserkrone

انگلیسی : Imperial cown

ایتالیائی :Corona imperale

عربی : اکلیل الملک


به فارسی ودر کتب مختلف طب سنتی با نامهای «گل سرنگون»,«لاله سرنگون»,«لاله واژگون»,«لاله متعفن»,«لاله چمنی»و«اشک مریم» نامبرده شده است.

گیاهی است از خانواده liliaceaeو نام علمی انfritillaaria imperialis L. می باشد.


مشخصات:


لاله سرنگون گیاهی است چند ساله با پیاز درشت,ساقه های ان استوانه ای ضخیم قهوه ای رنگ که در قسمت زیر گلها عاری از برگ ولخت ودر سایر قسمتها پوشیده از برگ است. برگهای ان سبز بیضی دراز نوک تیز مواج ویا نیزه ای,در قسمت پایین ساقه متقابل و یا در سایر قسمتها نامنظم است.

در ماه اردیبهشت در انتهای ساقه گل دهنده یک دسته برگ وزیر انها گلها به شکل زنگوله ویا به رنگ قرمز به تعداد8-5گل که دمگل ان خمیده است,ظاهرمیشود.

در این گونه گل اذین برگهای بالای گل به شکل کاکل دیده میشود.این گیاه بطور وسیعی در ایران میروید,در ارتفاعات زاگرس و در شیبهای سنگلاخ کوهها به تعدادهزارها دیده میشود.در کوههای بختیاری,کوههای اورامان کردستان,صحنه,کوه رزاب قصر شیرین,در جنوب ,در شیرازودر آذربایجان انتشار دارد.

معمولا قطعات درشت نکتار شیرین از قاعده گلها خارج شده و به صورت اشک دیده میشود وبه این جهت انرا اشک مریم نیز مینامند.

گیاهی چند ساله و دارای ساقه‌ای به ارتفاع 60/0 تا 20/1 متر است. پیاز فلس دارد و گلهائی به حالت آویخته ، بسیار زیبا ورنگ گلهای آن نیز به تناسب نژادهای مختلف گیاه از زرد تا قرمز ، تفاوت می‌نماید. از مشخاصت آن این است که اولا در قمست انتهائی ساقه گلدار ، یک دسته برگ پدید می‌اید. بطوری که گلهای آویخته گیاه در زیر آن جای می‌گیرند،

ثانیاً قسمت پائین گلها ، تا حدو اواسط طول ساقه ، کاملاً عاری از برگ است و مجدداً دراین قسمت ، برگهای باریک و نوک تیز به صورت دسته‌های فراهم ، ساقه را می‌گیرند. پیدایش گلهای آن در اوایل فروردین‌ماه ، صورت می‌گیرد و چون مجموعاً منظره بسیار قشنگ بوجود می‌آید ، از این نظر ، زیاد جلب توجه می‌کند.

میوه‌اش پوشینه ، بزرگ ، زاویه‌دار و به طول 4 سانتیمتر است ، پیاز فلس دارگیاه بروی ناپسند و رنگ مایل به زرد دارد.

منشاء اصلی گیاه ، ایران ، افغانستان و ترکستان تا مناطق غربی هیمالیا بوده و از این نوحی به سایر نقاط انتقال یافته است مانند آنکه مقدار زیادی از پیاز آن توسط ترکها به قسطنطنیه جهت پرورش انتقال یافت.

دانه گرده و نوش گلهای این گیاه ، مورد استفاده زنبور عسل قرار می‌گیرد ولی چون شیره ـ گلهای آن تی‌آور و سمی است ، نباید به مقادیر زیاد در عسل وجود داشته باشد.

ضمناً باید توجه داشت که پیاز آن سمی تر از سایر قسمتهای گیاه است و با تأثیر مواد مؤثره آن بر روی قلب ، ممکن است موجبات مرگ فراهم شود.

پیاز متورم گیاه را معمولاً پس از خروج از زمین چند بار می‌شویند. و سپس مدت 24 تا 48 ساعت در آب خالص و یا در آب دارای 2 درصد اسید استیک قرار می‌دهند و بعداً بار دیگر می‌شویند تا هرگونه بو و طعم ناپسند آن از بین برود.

مواد نشاسته‌ای حاصل از بولب گیاه (فکول) می‌تواند جانشین فکول تاپیوکا ، ثعلب ، آرو ـ روت و غیره گردد و یا به صورت الکل ، تغییر شکل حاصل نماید.




.

ترکیبات شیمیایی:

قسمتهای مختلف گیاه مخصوصاً پیاز آن دارای الکالوئیدی سمی به نام امپریالین imperialine است که از سموم قلب می‌باشند.

این ماده بر اثر پخته شدن پیاز و یا اعضای گیاه از بین می‌رود . حداکثر فکولی که در پیاز وجود دارد 23 درصد است که می‌تواند به جای فکول سیب‌زمینی مصرف شود. (Fournier P.)

امپریالین . Imperialine (راده آمین raddeamine ، سیپه‌ئی‌مین sipeimine) ، به فرمول C27H43NO3و به وزن ملکولی 62/429 می‌باشد و از پیاز گیاه مذکور استخراج شده است

امپریالین ، به صورت بلوریهای منشوری شکل در متانول به دست می‌آید و در گرمای 267 درجه ذوب می‌شود.


در گیاه مواد ورتیسینverticine,ورتیسیلینverticil ine,

فریتی لایرن fritillarineهمچنین peimine و peiminine & peimisine & peimiphine peimidine &fritimine یافت میشود.


سه الکالویید ورتیسینverticine,ورتیسیلین

verticiline,فریتی لایرن fritillarine

هر سه سمی هستند.اثر انها روی حرکات تنفسی شبیه اثر مورفینMorphineاست و ممکن است کشنده باشد.


در گیاه تازه لاله سرنگون آلکالوییدی سمی ایمپر یالینimperialinوجود دارد{G.I.M.P}

در گزارش بررسی های دیگر امده است که دو آلکالویید جدید Mini Paiminieو minipaiminineدر گیاه مشخص شده است.

الکالویید ایمپر یالین مشابه باsipeimineاست.{{G.I.M.P


خواص درمانی


خواص درمانی این گیاه هنوز مورد بررسی کامل قرار نگرفته است بطوری که اطلاعات درباره آن ، منحصر به اظهار نظر محققین زمانهای خیلی قبل است.

Baraillon در سال 1856 ، خواص درمانی گیاه را با کلشیک مشابه دانسته و آن را در رفع استسقا‌های منشاء‌های مختلف ، داروئی موثر ذکر نموده است.

سابقاً از پیاز آن به عنوان محرک دستگاه هضم و نرم‌کننده استفاده به عمل می‌آمد و برای این کار نیز 05ر0 تا 30ر0 گرم آن به کار می‌رفته است. د استفاده‌‌های درمانی از این گیاه ، همواره باید سمی و خطرناک بودن ان مورد توجه کامل قرار گیرد.

در بعضی کتب علمی برای ان اثر ضد رماتیسم ذکر شده است. (Reutter L.) .

پیاز لاله سرنگون نرم کننده ورم های سفت وتحلیل برنده انهاست مدر میباشد واز سموم قلبی است وبرای تسکین درد سینه ودرد دندان مفید است.

از دم کرده گلهای این گیاه برای تسکین دردهای قاعدگی استفاده می شود[شلیمر].

مقدار مصرف پیاز ان حداکثر3/0-05/0گرماست وچون سمی است بدون تجویز پزشک نباید مصرف شود.

برخی از محققان خواص پیاز این گیاه را شبیه پیاز گل حسرت یا کاشیک میدانند ومعتقدند که در دفع استسقا[مرض تشنگی]داروی مفیدی میباشد.

در چین چند گونه دیگراز این گیاه میروید که برای همه انها خواص مشابهی قاـل هستند.




این گونه ها عبارتند از :

F.Thunbergii miq

F.Cirrhosa D.Don

F.Ussuriensis Maxim

F.Pallidiflora Shrenk

F.Delavayi franch




پیار گونه های فوق دارای طعمی تلخ,مبرّد وخنک کننده است واز داروهای مخصوص ناراحتی های ریه وتحلیل بلغم میباشد.

در مورد انواع ناراحتی های ریه و برای معالجه ورم گلو به کار برده میشوند [چونگ یایوچی].

در مناطق ساحلی چین وژاپن بیشتر از F.Thunbergiiودر کوهستانهای چین بیشتر ازF.Cirrhosa استفاده میشود.

از جوشانده پیاز خشک برای تسکین سرفه,آسم,برونشیت ,خنازیر,[ایچی مورا]استفاده میشود.

واختلالات غدّه ها ,تومورها[لوی]وادرار کردن دردناک [استوارت] ,اخلاط خونی وسایرانواع ناراحتی های ریه مصرف شود[شرام].

موزیک وشرام به تایید مصرف داخلی ان برای معالجه سرطان پستان اشاره می کنند.

پتلو ذکر میکند که پیاز لاله های سرنگون فوق در ترکیبات داروهای ترک تریاک وارد می شوند.




تکثیر:




ای کار از طریق جدا کردن پیازچه های جدید گیاه در اواخر تابستان وکاشت انها میباشد


محل رویش


کوه‌های بختیاری درارتفاعات 1300 متری ، مغرب ایران ، کوه آرومان و شاهو درکردستان ، صحنه ، کوه رزاب ، الوند ، اشتران کوه ، جنوب غربی ایران ، کوه ساورس در 3000 متری ، جنوب ایران ، شیراز (کوه برفی) ، آذربایجان و غیره .

* F. verticillate Willd . Var Thunbe gii Baker پیاز این گیاه دارای ماده‌ای به نام ورتی سین Verticine( په ایمین Peimine) ، به فرمول C27H45NO3 و به وزن ـ ملکولی 64ر431 است. استخراج آن توسط Funkuda انجام گرفته است(1).

ورتی سین ، به صورت بلوریهای سوزنی شکل در متانول به دست می‌آید و در گرمای 223 تا 224 درجه ذوب می‌شود.

قسمت زیر زمینی گیاه دارای اثر رفع سرفه ، ناراحتی سینه و زیا‌د‌کننده ترشحات شیر است.

در چین می‌روید و در ژاپن پروش می‌یابد