بیماری آتشک Fire Blight

آتشک از قدیمی ترین بیماری های باکتریائی است که عامل آن باکتری Erwinia Amylovora می باشد و میتواند بیش از 75 نوع درخت و بوته از خانواده Rosacea را مورد حمله قرار دهد . بیماری در درختان سیب و گلابی بیشتر مخرب است .

عامل بیماری

باکتری عامل بیماری در شانکر های نسبتاً فرو رفته زمستان گذرانی کرده و در بهار، زمانی که دمای محیط مساعد باشد و باران های مکرری روی دهد باکتری شروع به فعالیت کرده و به سرعت زیاد شده و با کمک حشرات ، باران و باد پراکنده می شود .

این بیماری بیش از 200 سال است که در آمریکای شمالی شناخته شده ولی کنترل آن بعلت ناشناخته بودن عامل بیماری مشکل بوده است . متاسفانه در حال حاضر هم که عامل بیماری مشخص است به دلایل مشروحه زیر کنترل بیماری مشکل تر شده است.

1-  سابقاً در هر هکتار 250 تا 500 درخت کاشته میشد در حالیکه امروزه جهت افزایش محصول 1250 تا 2500 درخت در هکتار کاشته میشود و برای انجام این امر لزوماً درختانی از واریته هائی که قد و قواره مناسب دارند انتخاب می شود که اکثراً در مقابل بیماری حساس هستند .

2- تقاضای بازار خرید و داشتن محصولاتی بظاهر مطلوب باغداران را تشویق میکند که به کاشت واریته های جدیدی اقدام کنند که متاسفانه اکثراً در مقابل بیماری آتشک حساس هستند .

3- داشتن درختان زیاد و محصول بیشتر در واحد سطح احتمالاً موجب نقصان مکانیزم های فیزیولوژیکی طبیعی در دفاع از بیماری ها می گردد .

شرایط شیوع بیماری نظر به اینکه بیماری آتشک در درختانی که رشد زیاد دارند شدیدتر است لذا باید در کود دهی (مخصوصاً کودهای ازوته ) توجه بیشتری مبذول گردد . کوددهی نباید تابع برنامه سالیانه باشد بلکه باید دید درخت کی و چه مقدار کود احتیاج دارد . درختان سیب نباید بیش از 25 تا 30 سانتیمتر و درختان گلابی بیش از 15 تا 20سانتیمتر رشد سر شاخه داشته باشند . تجربه نشان داده است که در خاک های سنگین و کمتر آبکش ، درختان حساسیت بیشتری برای بیماری دارند و دلیل این امر میزان زیاد ازت و همچنین آب ذخیره شده در خاک می باشد که موجب رشد زیاد درخت میگردد. میزان ازت در برگ های درختان سیب و گلابی حداکثر 2 تا 2.4 درصد توصیه شده است .

حساسیت به بیماری آتشک در خاک های اسیدی که قاعدتاً کلسیم و منیزیوم کمتری دارند بیشتر است . نگهداری سطح زیرین خاک با پ هاش حدود 6 و سطح فوقانی خاک با پ هاش 6.5 تا 7 توصیه شده است . نقصان پتاسیم خاک هم موجب حساسیت است و میزان آن 1.35 تا 1.80 درصد توصیه می شود .

شرایط دیگر شیوع بیماری داشتن رطوبت نسبتاً زیاد و باران های مکرر ، دمای 21 تا 27 درجه سانتیگراد ، طولانی بودن دوره گل در شرایط سرد و رطوبی فصل بهار ونیز حضور باکتری در شانکر ها می باشد .

علائم بیماری

در اوایل بهار ، حدود دو هفته قبل از باز شدن گل ها ، گلبرگ ها آب سوخته ، قهوه ای رنگ و سپس سیاه می شوند و روی درخت باقی می مانند . شاخه های کوچک پژمرده و سیاه رنگ شده و بعضاً با 180 درجه خمیدگی عصائی شکل می شوند . روی بعضی از شاخه های قدیمی که از طریق گل ها و شاخه های کوچک آلوده می شوند شانکر های چروکیده و بعضاً فرو رفته تشکیل می شود که ممکن است شکاف برداشته و چوب زیرین نمایان گردد . مایع کرم رنگی که حامل میلیون ها باکتری می باشد از شانکرها خارج می شود و در شرایط رطوبی بطرف پائین روی تنه و شاخه ها سرازیر می شود . حشرات با این ترشحات آلوده شده و هر کدام با بیش از یکصد هزار باکتری موجب آلودگی گل ها می شود .

علائم بیماری روی میوه بستگی به زمان آلودگی دارد. اگر آلودگی زودتر اتفاق بیافتد ، میوه کوچک مانده و تغییر رنگ میدهد و به حالت چروکیده روی درخت باقی می ماند . در صورتیکه دیرتر آلوده شود به اندازه میوه نارس چروکیده نشده و تغییر رنگ نمی دهد .میوه های آلوده که با تگرگ یا حشرات آسیب دیده اند به رنگ های قرمز ، قهوه ای یا سیاه در می آیند . از میوه های آلوده ممکن است قطرات مایع زرد رنگ باکتری خارج شود .

چرخه بیماری

زمانی که شرایط محیط مساعد شد باکتری در شانکر که از سال گذشته در آن زمستان گذرانی کرده است بسرعت با تقسیم سلولی تکثیر یافته و مایع کرم رنگ، شیرین و چسبنده ای به نام Bacterial Ooze تولید می کند . حشرات باکتری را به گل ها ، برگ ها وشاخه های تازه منتقل می کنند . در بهار و در دمای مساعد بین 18 تا 30 درجه سانتیگراد مدت زمان بین آلودگی و ظهور بیماری حدود 5 روز است . در شاخه های جدید آلودگی بسرعت در حدود روزانه 15 سانتیمتر پیشرفت می کند . باکتری از طریق شاخه های جدید بشاخه های قطورتر و تنه اصلی میرسد و در آنجا با تشکیل شانکر ها زمستان گذرانی می کند تا سال بعد چرخه بیماری را آغاز کند .

حشرات از قبیل زنبور ، مورچه ، حشرات پردار ، شته و سوسک به این ترشحات جلب شده و باکتری را به گل های باز شده منتقل می کند . این عمل با کمک باد و باران تشدید می شود . باکتری در گل هاتکثیر یافته و بسرعت بطرف ساقه حرکت می کند و در زمان کوتاهی تمامی گل ها ، برگ ها و میوه ها در محل آلودگی میمیرند . شاخه های جوان نیز از طریق منافذ برگ ها و زخم ها ، آلوده و سیاه رنگ شده و می میرند . قابل توجه است که تنها یک شانکر فعال میتواند میلیون ها باکتری تولید کرده و تمامی باغ را آلوده نمایند .

مبارزه

1 ــ هرس

 نظر به اینکه باکتری در شانکر ها زمستان گذرانی می کند لذا حذف آنها از شدت بیماری در سال بعد جلوگیری می کند . بهتر است هرس در زمستان انجام شود چون زمانیکه برگ ها روی درخت باشند بعضی از شانکر ها قابل رویت نخواهند بود . در بهار یا اوایل تابستان هرس نباید انجام شود زیرا ممکن است موجب سرایت بیماری به قسمت های سالم درخت گردد . شاخه های آلوده 15 سانتیمتر پائین تر از ناحیه سیاه شده حذف شود . هرس شاخه های کوچک ممکن است اواخر تابستان انجام شود ولی حذف شاخه های قطور باید در اواخر زمستان انجام شود زیرا حذف آنها در آن زمان ممکن است موجب رویش جدید باشد .

هرس باید در هوای خشک انجام شود و هرس در فصل رویش حداقل 30 سانتیمتر پائین تر از قسمت آلوده که تغییر رنگ یافته است بعمل آید و در صورتیکه فقط چند درخت آلوده وجود داشته باشدممکن است باحذف قسمت های آلوده بطور دقیق ، از اشاعه بیماری به سایر درختان جلوگیری شود . برای جلوگیری از بیماری و شیوع آن لازم است درختان همه روزه مورد بازرسی قرار گیرد و قسمت های آلوده حذف شود.

وسایل هرس در فاصله هر برش باید با محلول 10% مایع سفید کننده ضد عفونی شود . در صورتیکه در تنه درختان آلوده ، هرس امکان نداشته باشد ، باید شانکر از 2.5 سانتیمتر ازطرفین زخم و 7 سانتیمتر از بالا و پائین آن با چاقوی تیز تا رسیدن به نسج سالم برداشته شود و با رنگ بوردو پر شود .

2 ــ مبارزه شیمیائی

سمپاشی با ترکیب بوردو ( 100ــ 0.75 ــ 0.25 ) شامل 1% روغن قبل از باز شدن شکوفه ها توصیه می شود .

Professor of Plant Pathology , The Pensylvania State University ,U.S.A. , 12 May 1999

ـ سمپاشی با ترکیب بوردو باضافه 1% روغن قبل از باز شدن شکوفه ها توصیه می شود .

 ـ سمپاشی با ترکیب بوردو ( 100ــ 0.75 ــ 0.75 ) قبل از باز شدن شکوفه ها توصیه می شود .

University of Illinois , U.S.A. September 1999

ـ سمپاشی با ترکیب بوردو در اواخر دوره خواب درختان بشرطی که تمامی درخت را بپوشاند توصیه می شود . بهتر است ترکیب بوردو با روغن مخلوط گردد . این سمپاشی بیماری اسکاب سیب را نیز کنترل می کند .

Presented by Professor Paul W. Steiner , at the State Horticultural Association of Pennsylvania Annual Meeting . U.S.A. January 2000

ــ برای کنترل آتشک سمپاشی با ترکیب بوردو 1% قبل از شروع زمان رویش و استربتومایسین 100 پی پی ام سه نوبت در زمان گل توصیه می شود .

W. Hal Shaffer ,Department of Plant Pathology , University of Missouri , Columbia , U.S.A. 1999

ــ برای کنترل آتشک سمپاشی با ترکیب بوردو 1% باضافه روغن در اواخر دوره خواب درختان توصیه می شود .

Utah Plant Diseases Control , U.S.A. February 1993

ــ برای کنترل بیماری آتشک سمپاشی با ترکیب بوردو در دوره خواب درختان توصیه می شود .
New Mexico State University , U.S.A. 1999

ــ برای کنترل بیماری آتشک در اواخر زمستان شاخه های آلوده 15 سانتیمتر پائین تر از محل آلودگی هرس شود و با ترکیب بوردو سمپاشی شود .

University of Minnesota ,Yard and Garden Clinic , Chad J. Behrendt, Ph.D. and Crystal M. Floyd , U.S.A. 1999

ــ برای کنترل بیماری آتشک سمپاشی با ترکیب بوردو (100 ــ 0.75 ــ 0.25 ) باضافه 1% روغن در اواخر زمستان توصیه می شود .

The University of Tennessee , Steve Bost , Professor and Alan Windham , U.S.A.
ــ برای کنترل بیماری آتشک سمپاشی با ترکیب بوردو (100 ــ 0.75 ــ 0.25) در دوره گل یک یا دو دفعه بفواصل 4 روز توصیه می شود .

The Morton Arboretum , Lisle , Illinis , U.S.A. 2000

Fire Blight Management , U.S.A. ( internet 2002 )

منبع:سبزینه