شانکر اروپایی سیب - موزاییک سیب - سفیدک سطحی سیب

 شانکر نکتریایی یا شانکر اروپایی سیب Nectria Canker of Apple

 این بیماری در اروپا از بیماریهای مهم سیب و گلابی محسوب می شود ولی از میزان اهمیت آن در کشور گزارش وجود ندارد هر چند از بعضی از مناطق کشت سیب و گلابی گزارش شده است .

علائم :

پوست شاخه در ناحیة آلوده به رنگ قهوه ای تیره در می آید. بتدریج در ناحیة آلوده زخم کوچکی بوجود می آید که بعداً گسترش یافته و با تغییر شکل بافت آلوده بصورت شانکرهای مشخص نمایان می گردد این شانکرها کمی فرو رفته بوده و توسط لایه های متعدد کالوزی احاطه می شوند در سطح زخمهای تازه تشکیل شده اسپورودوخیوم قارچ بصورت نقاط کرم رنگ تشکیل می شود از طرفی ممکنست روی شانکرهای قدیمی تر فرم جنسی قارچ نیز تشکیل گردد در اینصورت پریتسیومهای قارچ بصورت اجسام کروی قرمز رنگ روی شانکر ها دیده می شود .

 عامل بیماری :

Te) Necteria galligena ( Necteriaceae-Hypocerales-Hymenoascomycetidae-Ascomycetes) An) Cylindrocarpon mali ( Tuberculariaceae-Moniliales-Hyphomycetidae-Deutromycetes) پرتیسیومها N.galligena کروی تا کوزه ای شکلند و معمولاً بصورت گروهی روی بافت استروما (در سطح یا لبة شانکرها) بوجود می آیند. پریتسیومها بعد از بلوغ برنگ قرمز می شوند . آسکوسپورها دو سلولی بوده که اندازة دو سلول متفاوتند . اسپورو دوخیوم های C.mali دو نوع کنیدی تولید می کنند بعضی دارای یک تا چند دیوارة عرضی هشتند که به آنها ماکروکنیدی و بعضی تک سلولی و فاقد دیواره عرضی اند که به آنها میکروکنیدی می گویند . کنیدیها بر روی فیالیدهای استوانه ای شکل و کوتاه که روی کنیدیوفورهای منشعب قرار دارند بوجود می آیند.

چرخة بیماری :

زمستانگذرانی بصورت میسلیوم در حاشیة شانکرهای شاخه ها یا بصورت پریتسیوم بوده و آلودگی از طریق زخمها و صدمات وارده به شاخه صورت می گیرد، در شرایط مرطوب پائیزی آلودگی بیشتر از محل افتادن برگها (دمبرگها) یا زخمهای ناشی از هرس یا شکستگی ها، آلودگی صورت می گیرد . طی فصول پائیز و زمستان قارچ به تدریج به بخشهای مختلف گسترش یافته و موجب ایجاد شانکر می گردد. با فعال شدن گیاه در بهار و رشد بافتهای اطراف شانکر ، یک لایة کالوزی مشخص در حاشیة شانکر ایجاد می شود ولی بعلت فعالیتهای قارچ در زمستان ، قارچ از لایة کالوزی عبور کرده و موجب پیشرفت بیماری و ایجاد لایة کالوز دیگر در فصل بعد می گردد به همین دلیل چند لایة کالوزی بصورت دوایر متحد المرکز شانکرها را احاطه می کند . هوای مرطوب و خنک برای تولید اسپورودوخیوم و کنیدیها مطلوب است. کنیدیها در مادة ژلاتینی تولید می شوند و با ترشح قطرات باران انتشار می یابند. پرتیس ها در پائیز تشکیل و در زمستان و بهار بالغ می شوند ، اوج آزاد شدن آسکوسپورها در بهار و اوایل تابستان است که همزمان با پیدایش زخمها بر اثر افتادن فلسهای جوانه ها و پیدایش شکافهای ریز در محل افتادن برگها و غیره است. عفونتها در شرایط دمایی 0C 16 - 5 صورت می گیرد.

مبارزه :

1- بریدن شاخه های آلوده و خارج نمودن و از بین بردن آنها در بیرون از باغ 2- جلوگیری از ایجاد زخمهای بی رویه 3- شیمیایی: سمپاشی محل افتادن برگهای درختان با استفاده از قارچکشهای محافظتی و نیز استفاده از مخلوط بردو درست قبل از خزان برگها یا هنگام شروع ریزش برگها و نیز سمپاشی بهاره قبل از باز شدن غنچه ها تأثیر خوبی دارد

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

سفیدک سطحی)پودری= واقعی( سیب   Pear&Apple Powdery Mildew

هر جا که سیب کشت می شود این بیماری نیز وجود دارد بویژه در خزانه های سیب در سراسر جهان بیماری مهمی محسوب می گردد در ایالات متحده این بیماری با ایجاد شبکه زنگاری (زبر و چوب پنبه ایRusseting) روی پوست میوه موجب کاهش ارزش میوه تا 50% می شود.

علائم:

 سفیدک سطحی سیب به قسمتهای مختلف درخت مانند: سرشاخه ها ، برگها ، شکوفه ها و میوه ها حمله می کند.

علائم روی برگها بصورت لکه های خاکستری تا سفید کثیف ظاهر می شوند و اگر برگهای جوان آلوده شوند دچار پیچ خوردگی و بد شکلی شده و نهایتاً خشک می شوند. شکوفه های درخت بر اثر زمستانگذارانی قارچ در جوانه های زایشی زودتر از بقیه قسمتها آلوده می شوند. در اثر آلودگی شکوفه ها ،‌گلبرگها چروکیده و کاسبرگها گوشتی و کلفت می شوند و توانایی تشکیل میوه را از دست می دهند. کاسبرگها خیلی حساس هستند.میسلیومها کنیدیوفورها و کنیدیهای قارچ روی سرشاخه ها منظره سفید رنگی را ایجاد می کنند رشد این شاخه ها متوقف شده و فواصل میانگره ها کوتاه می ماند و نهایتاً سرشاخه ها خشک می شوند معمولاً روی سرشاخه ها فرم جنسی قارچ (کلیستوتسیوم) تشکیل می شود . میوه ها نیز آلوده شده و حالت شبکه چوب پنبه ای در سطح میوه ها (زنگار میوه) بوجود می آید. در مورد گلابی هم پوشش سفید میوه تا اواسط تابستان روی میوه باقی می ماند و بعد این پوشش محو می شود و اثر آن بصورت لکه زنگاری(Russet) باقی می ماند در خزانه ها قارچ به همه برگهای در حال رشد حمله کرده و موجب کندی رشد قسمت های انتهایی شاخه ها می شود .

عامل بیماری :

 روی سیب و گلابی قارچ زیر است:

Te) Podosphaera leucotricha(Erysiphaceae-Erysiphales-Hymenoascomycetidae-Ascomycetes)

An) Oidium farinosum (Moniliaceae-Moniliales-Hyphomycetidae-Deutromycetes)

کلیستوتس P.leucotricha دارای زوائد دو شاخه ای شکل اند هر چند در این گونه حالت دو شاخه ای به سختی دیده می شود داخل کلیسترتسیوم فقط یک آسک وجود دارد که حاوی 8 آسکوسپور بیضوی است . این قارچ هتروتالیک است.

کنیدیهای O.farinosum شفاف، تک سلولی و دو سر تخت و استوانه ای شکل اند و بصورت زنجیری روی کنیدیوفور تشکیل می شوند.

چرخه بیماری :

 ریسه درون جوانه ها مهمترین بخش زمستانگذران قارچ می باشد این قارچ انگل اجباری است . اگر آسکوکارپ تشکیل گردد می تواند موجب بقاء قارچ گردد ولی بنظر نمی رسد کلیستوتسیوم در چرخه زندگی قارچ نقش داشته باشد و آسکوسپورهای P.leucotricha موجب آلودگی نمی شوند در بهار به مجرد مناسب شدن شرایط محیطی ریسه ها، داخل جوانه ها فعال شده و تولید کنیدیوم می کند کنیدی ها با باد پخش شده و موجب آلودگی اولیه می شوند سپس از زخمها و لکه های جدید نیز کنیدیوفورها تولید کنیدیهای جدید را کرده و موجب انتشار بیماری و آلودگی های ثانویه می گردند. فعالیت قارچ در تابستان شدیداً کاهش می یابد ولی در اواخر تابستان و پائیز مجدداً فعال شده و با  انتشارکنیدیها موجب آلودگی های جدید می گردد، نهالهای موجود در خزانه بعلت اینکه تا اواخر پائیز رشد می کنند بسیار مستعد آلودگی هستند. البته برگهای جوان درخت سیب فقط تا چند روز بعد از باز شدن به آلودگی حساس هستند و پس از آن آلودگی فقط در برگهایی دیده می شود که بطور مکانیکی صدمه دیده اند. کنیدیها در سطح برگ وقتی رطوبت نسبی حدود 70% باشد به خوبی تندش می کنند. اوج تولید و آزاد سازی اسپورها در ظهر انجام می شود. قارچ در گستره دمایی⁰C 32-4 فعالیت می کند ولی بهینه دمای آن ⁰C20-16 است. این بیماری در مناطق نیمه خشک به فراوانی دیده می شود ولی به ندرت در مناطق خشک ظاهر می شود. از عوامل مهم و موثر در جوانه زدن کنیدیها دما و رطوبت است هر چند نقش دما خیلی بیش تر از رطوبت است زیرا میزان آب در داخل کنیدیها بالا بوده و رطوبت تأثیر کمتری در جوانه زنی اسپور قارچ دارد. بعد از عفونت میسلیوم قارچ در جوانه های آلوده تا بهار سال بعد به حالت رکود باقی می مانند و جوانه های انتهایی مهمترین مکان برای زمستانگذرانی قارچ عامل بیماری هستند.

اگر آلودگی 3 هفته قبل تا 3 هفته بعد از مرحله گلدهی صورت گیرد حالت زنگار روی میوه های سیب و گلابی بوجود می آید.

مبارزه :

1- هرس شاخه ها و سرشاخه های آلوده: می تواند موجب کاهش مایه تلقیح اولیه گردد. کاهش مایه تلقیح اولیه و حفاظت برگ، میوه و جوانه از عفونت ثانویه در مبارزه با این بیماری مهم است.

2-ارقام مقاوم: ارقام سیب با حساسیت کمتر عبارتند از : سیب زرد لبنانی ، دلیشز،گلدن دلیشز، واین ساپ ، یورک ایمپریال ، نیتانی، لورد لمبورن.

ارقام گلابی مقاوم به سفیدکهای سطحی عبارتند از :دوآنژو،لوئیزبون Louise Bonne

3-شیمیایی: قارچکشهای علیه سفیدکهای حقیقی عبارتند از : گوگرد ، بنزیمدازول ها، ضد بیوسنتز ارگوسترول

 (Ergosterol Biosynthesis Inhibitores :EBI)، بوپریمات ، پیرازوفوس،تری آدیمفون، دینوکاپ (کاراتان).

قبل از پیدایش گلها ، مصرف سفیدک کشهای بسیار مؤثر مثل تری آدیمفون که به شدت از تولید کنیدی جلوگیری می کنند ضرورت ندارد. در اروپای غربی به علت وجود هوای ملایم در زمستان و شرایط مناسب بیماری در بهار ،  درختان باغ را 15 بار با قارچکش ها سمپاشی می کنند.

زمان سمپاشی:

الف)نوبت اول هنگام تورم جوانه ها که ترجیحاً از سموم سیستمیک استفاده می شود . چون خنکی هوا مانع تسعید گوگرد است و از طرفی دیگر سموم سیستمیک روی آلودگی درون جوانه ها مؤثرند.

ب)نوبت دوم بعد از ریزش گلبرگها که می توان از گوگرد و تابل استفاده نمود همچنین کاراتان و سایر سموم سیستمیک نیز قابل استفاده اند(بعضی ارقام سیب و گلابی به گوگرد حساسند و موجب گیاهسوزی آنها می شود که بایستی دقت نمود).

ج) نوبت سوم : بستگی به شرایط جوی و میزان پیشرفت بیماری دارد بیش از 3 نوبت هم ممکنست لازم به سمپاشی باشد. قارچ کشهای باز دارنده بیوسنتز ارگوسترول زمانیکه بیماری هنوز شدت پیدا نکرده است بسیار موثرند

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

موزاییک سیب     Apple Mosaic

این بیماری در بیشتر کشورهایی که درخت سیب کاشته می شود وجود دارد همچنین در ایران از خراسان، تهران، اصفهان و فارس گزارش شده است.این بیماری از بیماریهای متداول سیب است و خسارت ناشی از آن گاهی به بیش از 50 درصد نیز می رسد.

علائم:

 بسته به ارقام سیب و نژاد ویروس علائم متغیرند مثلاً اگر روی ارقام حساسی چون گلدن دلیشز و گرانی اسمیت حمله کند علائم روی اکثر برگها دیده می شوند در حالی که روی ارقام متحمل تر بیماری به چند لکه روی تعدادی از برگها محدود می شود.در بهار روی برگهای در حال رشد نواحی زرد کمرنگ تا کرم رنگ به وجود می آید این لکه ها می تواند نامنظم، نقش شبکه رگبرگی، نقش خطی(Line Pattern) یا به شکل نوارهایی در امتداد رگبرگهای اصلی بروز کنند.گاهی زردی محدود به رگبرگهاست ممکن است گلبرگها زرد شده و زودتر از موقع خزان کنند حالت موزائیکی ممکن است در هوای گرم تابستان از بین برود.برگهای روی شاخه های جوان غالباً علائم را نشان نمی دهند زیرا ویروس به طور کامل سیستمیک نمی شود.وزن میوه درختان مبتلا نیز بعضاً تا 50 درصد کاهش پیدا می کند نشانه های بیماری روی میوه در بیشتر ارقام سیب بروز نمی کند.

عامل بیماری:

 ( Apmv)Apple Mosaic Virus Ilaviruses = Isometric Labile-Ring Spot Virus Group( Bromoviridae-ssRNA(-) )

عامل جزء ویروسهای با ذرات(Particles) چند وجهی یا گرد است که دارای سه نوع ذرات گرد می باشد.ژنوم به 4 قسمت تقسیم می شود که هر 4 قسمت برای ایجاد آلودگی لازمند حاوی RNA تک رشته ای هستند این ویروس با پیوند منتقل می شود و به طور مکانیکی نیز به بعضی از گیاهان علفی قابل انتقال است.

چرخه بیماری:

ویروس ApMV در باغهای سیب دارای درخت آلوده منتشر نمی شود انتقال طبیعی بیماری بیشتر به طریق پیوند ریشه های گیاهان می باشد.ناقل طبیعی(حشرات ناقل)برای آن شناخته نشده و انتقال با بذر نیز گزارش نشده است. به طور طبیعی به درختهای غان، رازک، شاه بلوط هندی و بوته های تمشک و توت فرنگی حمله می کند.

مبارزه:

 1ـ تهیه پیوندکهای سالم و عاری از ویروس.از نوک شاخه های جوان .

 2ـ انهدام درختان مبتلا به بیماری مؤزائیک سیب و استفاده از نهالهای عاری از ویروس در واکاری یا احداث باغ جدید

 3ـ حرارت درمانی(Thermothrapy)با قرار دادن نهالهای آلوده به مدت 27 روز در 37 درجه سانتیگراد یا 20 روز در 40 درجه سانتیگراد.

منبع:سبزینه