بررسی چند خانواده گیاهان زینتی

خانواده آکانتاسه Acantaceae

گیاهان زینتی بر اساس رنگ گل‌ها، فصل گل دهی و نوع مصرف آن‌ها تقسیم بندی می‌شوند. در کتاب‌های علمی یکی از روش‌های متداول تقسیم بندی گیاهان بر اساس خانواده‌های گیاهی است. در علم گیاه شناسی خانواده‌های گیاهی را بر اساس حروف الفبایی لاتین تنظیم کرده‌اند.


آکانتاسه Acantaceae

اولین خانواده گیاهی آکانتاسه است. در این خانواده عمده گیاهان بعنوان گیاهان آپارتمانی و برگ سبزها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آفلاندرا Aphlandra

یکی از گیاهان بسیار زیبای خانواده آکانتاسه، آفلاندرا است که دارای برگ‌های زینتی، کشیده، رگبرگ‌های کاملاً مشخص و یک ساقه گل دهنده چهار گوش و براکته‌های رنگی است. این گیاه نسبتاً حاره‌ای بهتر است در گلخانه‌های نسبتاً گرم و مرطوب نگه‌داری شود. چنانچه هر زمان رطوبت محیط از حد معینی کمتر شود علائم سوختگی حاشیه برگی روی آن ملاحظه می‌شود.

تکثیر آفلاندرا بوسیله قلمه‌های ساقه انجام می‌گیرد و برای تکثیر آن بهتر است از سیستم میست و مه‌پاش استفاده شود.

فیتونیا
فیتونیا از دیگر گیاهان بسیار زیبای برگی این خانواده است. ساقه‌هایش عموماً به حالت رونده و کوتاه رشد می‌کنند و برگ‌های سبز با رگ بال‌های صورتی دارد و منظره‌ای زیبا بوجود می‌آورد. تکثیر این گیاه بوسیله ساقه‌های ظریف آن در بسترهای بسیار سبک صورت می‌گیرد. برای پرورش فیتونیا در منزل بهتر است از خاکی باPH اسیدی استفاده کنید. خاک‌های قلیایی برای نگهداری این گیاه خیلی مناسب نیستند.

جکوبینا Jacobina

گیاه دیگر این خانواده مشعلی یا جکوبینا است که بخش زینتی آن در حقیقت براکته‌های زرد و گاهی صورتی آن می‌باشد. این گیاه برگ‌های سبز روشن و ساقه بسیار حساس دارد و نسبت به شرایط محیطی مخصوصاً خشکی محیط و بعضی از آفات گلخانه‌ای فوق‌العاده حساس است. تکثیر آن بوسیله قلمه‌های ساقه انجام می‌شود.
هیپو اِستس

آخرین گیاه این خانواده، هیپو اِستس است که برگ‌های سبز زیبا با نقطه‌های صورتی دارد. این گیاه نسبتاً کم رشد نیاز به یک خاک بسیار سبک و غنی از مواد آلی با PH 5/6 تا 8/6 دارد و در جاهایی با نور متوسط در منزل یا گلخانه قابل نگهداری است. تکثیر بوسیله قلمه‌های سبز صورت می‌گیرد.
آماری لیداسه Amarilidaceae

گیاهان خانواده آماری لیداسه با نام فارسی آماری لیس جزء گیاهان پیازی و Cut flower به حساب می‌آیند. پیازهای این گیاه به سرما حساس هستند و در طبقه بندی پیازها جزء دسته‌ای قرار دارند که در هوای سرد زمستان بوسیله پوششی از خاک محافظت می‌شوند. عموماً این پیازها را از خاک خارج می‌کنند و به انبار مناسبی برای نگهداری منتقل می‌کنند.
گیاه آماری لیس، گل‌های بسیار درشت به رنگ‌های مختلف دارد و به دو صورت گلدانی به منظور استفاده در نوروز و کات فلاور جهت کشت در مزارع وسیع کشت و کار می‌شود.
کشت آماری لیس به روش گلدانی به این صورت است که پیازهای کاملاً درشت و مناسب از نظر گل دهی را انتخاب می‌کنند. سپس 45 تا 50 روز قبل از زمان عرضه به بازار در خاکی با بافت متوسط کشت می‌شوند. بعد آن‌ها را در گلخانه‌های نسبتاً گرم و پرنور قرار می‌دهند (درجه حرارت مناسب برای رشد و نمو آماری لیس بین 15 تا 20 درجه سانتی‌گراد است). در این حالت ابتدا برگ‌های اولیه ظاهر می‌شوند سپس یک ساقه گل دهنده از کنار پیاز شروع به رشد و نمو می‌کند. رشد رویشی این دوره مربوط به اندوخته غذایی و یا حفظ ذخیره غذایی برای پیازها و تولید پیازچه‌های جدید است. بعد از رشد پیازچه‌ها به اندازه کافی در حدود اوایل فصل پاییز تعداد دفعات آبیاری و مقدار آبیاری را کم می‌کنیم، بطوریکه گیاه وارد مرحله خزان شود. بعد از زرد شدن شاخ و برگ‌های گیاه همه آن‌ها را قطع می‌کنیم و دو هفته‌ای در هوای آزاد به همان حالتی که در پوشش گلدان است باقی می‌ماند و سپس به انبار منتقل می‌شود.

قبل از انتقال گیاه به انبار مرحله جداکردن پیازچه‌ها و مرتب کردن آن‌ها است. پیازها را بر اساس اندازه محیطی آن‌ها درجه بندی می‌کنیم. که به 3 تا 4 اندازه قسمت می‌شوند. بعد از شست و شو و ضد عفونی به کمک یک قارچ کش معمولی آن‌ها را خشک و در انبار نگهداری می‌کنیم.

نکته مهم در خصوص گیاهان پیازی نگهداری شونده در انبار، درجه حرارت مناسب انبار است. درجه حرارت انبار نقش مهمی در گل دهی پیازها برای فصل بعدی دارد، و مناسب‌ترین درجه حرارت برای انبار کردن پیازهای آماری لیس 7 تا 10 درجه سانتی‌گراد است.





کلیویا Clivia

کلیویا یا خورشیدی گیاه دیگری از خانواده آماری لیداسه است که برگ‌هایی شبیه به گیاه آماری لیس دارد، با این تفاوت که رنگ برگ‌ها در کلیویا کمی تیره تر و رگبرگ‌ها برجسته تر بنظر می‌رسند. این گیاه بر خلاف آماری لیس تمام دوره رشدی خود را در گلخانه بسر می‌برد و گیاهی است که دارای ارزش اقتصادی بوده و در فصل زمستان گل دهی دارد.

بر خلاف گل آماری لیس که گل‌های دوتایی یا چهارتایی دارد در خورشیدی گلچه‌ها کوچکتر بوده و به تعداد 12 تا 24 گلچه در ارقام مختلف بشکل یک چتر بر روی ساقه گل دهنده دیده می‌شوند. تکثیر کلیویا بوسیله تقسیم بوته و به کمک ریزوم‌های قطور آن صورت می‌گیرد.
همانتوس

گیاه دیگر خانواده آماری لیداسه، همانتوس است. این گیاه بسیار زیبا، برگ‌های چین خورده دارد. ساقه گیاه و ساقه گل دهنده نقش و خطوط رنگین و زیبایی دارند و از این نظر در بین گیاهان زینتی جزء خصوصیات منحصر به فردشان به حساب می‌آید. گل‌های این گیاه در روی ساقه نسبتاً بلند و به شکل توپ به رنگ‌های مختلف ظاهر می‌شود.

همانتوس نیاز به استراحت تابستانه دارد. در تمام فصل تابستان باید از میزان آبیاری پیازهای آن بکاهیم تا دوره استراحتش طی شود.

گل نرگس

گیاه دیگر این خانواده گل نرگس است. نرگس‌های بومی ایران در استان فارس و در بخش‌هایی از استان خوزستان می‌رویند.

گل نرگس بعنوان یک پیاز مقاوم دائمی برای کشت و کار در هوای آزاد بسیار مناسب است، چون در تمام مدت سال می‌تواند در هوای آزاد باقی بماند و رنگ برگ‌ها منظره خاصی به آن محوطه می‌دهد. تکثیر این گیاه در پاییز بوسیله تقسیم پیاز می‌باشد.

گل مریم Polliantes tuberousa

آخرین گیاه خانواده آماری لیداسه، گل مریم یا بولیانتس توبروزا است. این گیاه بسیار زیبا با دمبرگ‌های بلند و گلچه‌های سفید، بسیار معطر می‌باشد. پیازهای این گل جزء پیازهای فوق‌العاده حساس به سرما هستند و بهترین زمان برای تکثیر آن موقعی است که خطر سرما رفع شده باشد.

پیازهای گل مریم نسبتاً ریز و کوچک بوده و جداکردن آن از خاک همواره مشکل است و باید با دقت کافی صورت گیرد.

 خانواده آراسه

گستردگی نوع گیاهان این خانواده بصورتی است که بر اساس نحوه رشد و نمو و تکثیر به سه گروه تقسیم می‌شوند:

گروه اول
- تکثیر بوسیله قلمه؛

-رشد ساقه‌ای.

گروه دوم
- رشد ساقه‌ای ندارند؛

- تکثیر بوسیله تقسیم بوته.

گروه سوم
تکثیر هم با ساقه و هم با تقسیم بوته.


گیاهان گروه اول خانواده آراسه

معروفترین گیاه گروه اول فوتوس است. برگ‌های سبز و ابلق آن قلبی شکل و به اندازه‌های کوچک و بزرگ دیده می‌شوند. تکثیر آسان آن با قلمه‌های ساقه که حداقل دو بند داشته باشند در داخل آب یا ماسه مرطوب صورت می‌گیرد. برای نگهداری فوتوس بافت غنی از مواد غذایی با PH خنثی (نزدیک 7) مورد نیاز است.

گیاه بعدی سین گونیوم است که برگ‌های نسبتاً درشت و ساقه‌های قطور آن رشد سریعی دارد. این گیاه به رنگ‌های سبز، صورتی و ابلق موجود است. گونه سبز رنگ آن سریع رشد می‌کند ولی گونه ابلق و رنگین آن معمولاً سرعت رشد خیلی بالایی ندارد. تکثیر این گیاه بوسیله قلمه ساقه در آب و ماسه میسر است.

گیاه بعدی از گروه اول، برگ انجیری یا مونسترا است. دو گونه مونسترا وجود دارد :

1- مونسترای برگ ریز؛ که ساقه‌های رونده دارد و ریشه‌های نابجا بر روی ساقه‌های آن ظاهر می‌شوند. این گیاه تکثیر فوق‌العاده راحتی دارد. برای تکثیر قلمه‌های ساقه به همراه ریشه نابجا داخل ماسه قرار می‌گیرد.

مونسترای برگ درشت؛ نسبتاً کم رشد و دارای برگ‌های بادبزنی بسیار درشت است و سرعت ریشه‌دار شدن قلمه‌ها و تعداد قلمه‌های آن کمتر از گونه اول است.

گیاه فیلو دندرون یا بابا آدم دارای برگ‌های قلبی شکل، فوق‌العاده کم رشد و سبز رونده است. هم‌چنین برگ‌های آن بسیار درشت با زائده نسبتاً باریکی می‌باشند.

فوتوس سوراخ‌دار نیز یک فیلو دندرون بسیار کند رشد و سخت ریشه‌زا است. یکنوع فیلو دندرون با برگ‌های بسیار درشت وجود دارد که محل قطع برگ‌ها شبیه به یک چشم ظاهر می‌شود. این گیاه تاریخی، بسیار قدیمی است.

گیاهان گروه دوم خانواده آراسه

این گیاهان بوسیله پا جوش تقسیم می‌شوند و رشد ساقه‌ای ندارند. در این گروه دو گیاه معروف وجود دارد که از اهمیت اقتصادی برخوردار هستند.

گیاه آنتوریوم حداقل 26 گونه زینتی دارد و بخش اسپات رنگی آن اصطلاحاً بنام گل شناخته شده است و دوام بسیار طولانی بصورت شاخه بریده دارد. برای نگهداری آنتوریوم از گلخانه‌هایی با تهویه مناسب استفاده می‌شود که رکود هوا یا کمبود اکسیژن نداشته باشد. برای نگهداری آنتوریوم خاک سبک با PH اسیدی و غنی از مواد غذایی مناسب است. در سال‌های اخیر با گسترش کشت و کار آنتوریوم و در حقیقت ارزشی که این گیاه در بازار جهانی گل و گیاه دارد برای آن کمتر از بستر خاک استفاده می‌شود، و صرفاً در محیط فاقد خاک و در محیط هیدروپونیک به کمک مواد غذایی خاص پرورش می‌یابد.

گیاه اِسپَتی فیلوم با بخش زینتی اسپات‌های سفید رنگ، برگ‌های سبز و زیبا، گیاه سریع‌الرشدی می‌باشد. بوسیله تقسیم بوته یا پا جوش‌هایی که در کنار پایه مادری تولید می‌شود قابل تکثیر است.

برای نگهداری اسپتی فیلوم باید از خاک غنی از مواد غذایی و PH اسیدی و محیطی با رطوبت نسبی حدود 60 تا 65 درصد استفاده کرد در غیر اینصورت کیفیت و سلامت برگ‌ها از بین می‌رود.

گیاه کات فلاور شیپوری یا کالا یا آروم به رنگ‌های متنوع بوده و اسپات‌های شیپوری مانند بخش زینتی آن را تشکیل می‌دهند. این گیاه به رنگ‌های سفید، زرد و ... در بازار موجود است. این گیاه نیاز به استراحت تابستانه دارد. بافت خاک متوسط تا خوب این گیاه در تابستان نیاز چندانی به آبیاری ندارد. بعد از 3-2 هفته(در اواخر مرداد ماه) ریزوم‌های جدا شده را از خاک خارج کرده و کشت و تکثیر می‌نماییم. دو هفته بعد از تکثیر گیاه رشد رویشی آن آغاز می‌شود و سپس در حدود ماه‌های دی تا بهمن گل‌های اسپاتی گیاه

ظاهر شده و بعنوان یک شاخه بریدهCut Flower قابل عرضه به بازار هستند.

گیاه کالادیوم، برگ‌های رنگین، درشت و قلبی شکل دارد. این گیاه به یک خاک سبک و غنی از مواد غذایی با PH 2/6 – 5/5 و درجه حرارت نسبتاً ثابت 22 تا 24 درجه سانتی‌گراد نیاز دارد. تکثیر آن بوسیله تقسیم بوته می‌باشد.

گیاهان گروه سوم خانواده آراسه

این گیاهان بوسیله قلمه و پا جوش تکثیر می‌شوند. معروفترین گیاه این دسته دیفن باخیا است که دارای گونه‌های متعدد ابلقی رنگ است. هر چقدر میزان ابلقی دیفن باخیا بیشتر باشد به شرایط و محیط سخت دیرتر سازگاری پیدا می‌کند.

دیفن باخیا گیاهی است که در خاک‌های متوسط، با آبیاری منظم بخوبی رشد و نمو می‌کند و رشد ساقه‌ای خیلی خوبی دارد. بوسیله گیاهچه‌های کوچکی که در کنار گیاه مادری سبز می‌شوند (پا جوش) براحتی قابل تکثیر است. علت اصلی ریزش برگ‌های پایینی دیفن باخیا، خشکی محیط است. برای جلوگیری از این حالت بهتر است که بر حسب درجه حرارت محیط، روزانه بین یک تا سه بار اطراف گیاه را آب‌فشانی کنیم تا رطوبت مناسب برای آن مهیا شود.


گیاه آلوکازیال دارای برگ‌های بسیار بزرگ است و در گلخانه‌هایی با خاک اسیدی و عمیق جایی که ریشه‌های آن بتوانند در داخل خاک گسترش پیدا کنند نگهداری می‌شود.

در محیطی با رطوبت کم، برگ‌های گیاه کوچک شده و در صورت تداوم خشکی محیط لکه‌های سوختگی در حاشیه برگ‌ها دیده می‌شود.

این گیاه بوسیله تقسیم بوته و قلمه‌های ساقه تکثیر می‌شود.


نکته

قلمه ساقه‌ی جدا شده‌ای است که باید ریشه‌دار شود، ولی پا جوش گیاه کامل ریشه‌دار است که قابل کشت و کار می‌باشد.

بگونیاسه Begoneaceae

خانواده بگونیاسه با برگ‌های زیبا و رنگین توجه همه را جلب می‌کند. این خانواده از لحاظ ارقام و اعداد گستردگی فراوانی دارد. اولین بار یک گیاه شناس بنام بگونیا گیاه بگونیاسه را کشف کرد. منشأ بگونیا جنگل‌های گرم و مرطوب است. تنوع تعداد گونه‌های بگونیا شناسایی آن را مشکل کرده است. خصوصیات خانواده بگونیاسه مربوط به عدم وجود تقارن برگی است، برگ‌های گیاهان خانواده بگونیا تقارن مشخصی ندارند. این ویژگی (عدم تقارن برگی) فقط در یک خانواده گیاهی دیگر بنام الواسه وجود دارد.


بر اساس نوع ریشه بگونیاها را به سه دسته تقسیم کرده‌اند :

1- ریشه افشان؛

2- ساقه‌های قطور و ریزوم مانند؛

3- پیازی.

بگونیاها با ریشه‌های افشان


- ساقه کاملاً مشخص، نسبتاً قطور و بلند؛

- برگ‌ها به تناوب روی ساقه قرار دارند؛

- ریشه‌های افشان و نسبتاً سطحی دارند؛

- بی تفاوت به طول روز.

از آنجا که این گیاهان به طول روز بی‌تفاوتند در تمام فصول سال گلدار هستند.

بهترین و شاخص‌ترین بگونیاسه مربوط به زیر خانواده ریشه افشان، بگونیای سمپر فلورانس یا بگونیای همیشه گلدار است. برگ‌های سبز براق، گل‌های قرمز بسیار شفاف و ساقه کشیده دارد. این گیاهان در همه شرایط عمومی منازل و گلخانه‌ها قابل کشت و کار و نگهداری هستند. ساقه‌های آن در داخل آب براحتی ریشه می‌دهند و در داخل ماسه نیز خیلی سریع و کمتر از 7 روز ریشه می‌دهند. بگونیاهای سمپر فلورانس انواع مختلفی دارند.

برای پرورش بگونیای همیشه گلدار یک خاک مناسب با بافت متوسط، و محلی دور از تابش مستقیم آفتاب مناسب است.

بگونیاها با ساقه‌های قطور و ریزوم مانند

- ساقه مشخصی ندارند؛

- ساقه به شکل ریزوم تغییر شکل داده؛

- برگ‌ها رنگ‌ و شکل‌ متفاوتی دارند.


یکی از بگونیاهای برگ ریزوم‌ دار، بگونیای پشت برگ قرمز است که سطح رویی برگ‌های آن حالت مخملی دارد. در بگونیاهای ریزوم‌دار ساقه بشکل ریشه تغییر شکل داده است و برگ‌ها بر روی ریزوم‌ها به شکل‌های مختلف خود نمایی می‌کنند. بیش از 800 گونه بگونیا متعلق به این گروه می‌باشد که از نظر ریزوم و نقش و نگار برگ با هم متفاوتند.

بگونیای پشت برگ قرمز را نمی‌توان در منزل نگهداری کرد زیرا به خاک بسیار سبک و محیطی با رطوبت نسبی 70 تا 75 درصد نیاز دارد.



بگونیاهای ریزوم دار تحت نام عمومی بگونیا رکس شناخته می‌شوند (اولین بار رکس متوجه دو رگه بودن آن‌ها شد). بگونیاهای دو رگه برگ‌های رنگین یا فلس‌های کرکدار روی برگ‌ دارند. بر خلاف دسته اول، بوسیله تقسیم ریزوم و قلمه‌های برگی تکثیر می‌شوند. علاوه بر این با برگ کامل هم تکثیر می‌شوند. انواع بگونیاهای رکس عبارتند از بگونیای رکس نقره‌ای و بگونیای رکس قهوه‌ای.

بگونیاهای پیازی

این بگونیاها ساقه خودرویی به شکل پیاز دارند. پیازها از نوع پیازهای حساس به سرما بوده و در زمستان در انبار نگهداری می‌شوند. دارای برگ‌های درشت و گل‌های رنگین هستند. این گیاهان کاربرد فضای سبزی و Land escape دارند. در کشور ما بگونیای پیازی کم است، زیرا گیاه احتیاج به خاکی با PH اسیدی و تابستان‌های مرطوب دارد ولی در کشور ما تابستان‌ها گرم و خشک است بنابراین در فضای سبز کشت و کار مناسبی ندارد. بهترین شرایط برای نگهداری این گیاه، وجود یک خاک مرطوب کاملاً اسیدی و بدور از نور مستقیم آفتاب است. بدلیل سهولت در تولید گیاهان دو رگه بگونیاها ارقام فراوانی دارند. وضعیت قرارگیری گل‌ها در بگونیاها طوری است که گل‌های نر و ماده بر روی یک بوته قرار دارند و از نظر همزمانی رسیدن دایره گرده و کلاله هیچ مشکلی نیست در نتیجه تولید بذر به وفور صورت می‌گیرد. بگونیاهای همیشه گلدار بوسیله بذر براحتی قابل تکثیر هستند.
خانواده بروملیاسه یا آناناس زینتی

در خانواده بروملیاسه تعداد زیادی از گیاهان اپیفیت Epiphyte وجود دارند که فقط 7 - 5 گونه به عنوان گیاهان زینتی کشت و کار می‌شوند. برگ گیاهان این خانواده حول محور دایره‌ای رشد می‌کنند. این مشخصه در همه گیاهان خانواده بروملیاسه ثابت و یکسان است. علاوه بر این گیاهان این خانواده ریشه‌های بسیار کم حجم و سطحی دارند. خاک مناسب برای این گیاهان یک خاک سبک باPH اسیدی و غنی از مواد آلی است. در خانه یک سوم پایین گلدان را سنگریزه بریزید که زه‌کش مناسب برای گیاه باشد.

نیدولاریوم

گیاه نیدولاریوم دارای برگ‌های سبز و بخش زینتی با براکته‌های رنگی است، و در داخل کاسه گل، گل‌های آبی بسیار ظریفی دیده می‌شود که از دیدگاه گیاه شناسی، گل برای گیاه است که گاهی اوقات در درجه حرارت‌های مناسب تبدیل به بذر می‌شود

منبع: وبلاگ باغبانی