رویان

بزرگترین مجله کشاورزی اینترنتی

رویان

بزرگترین مجله کشاورزی اینترنتی

بیماریهای مهم چغندر

بیماری ریزومانیای چغندرقند

ریزومانیا یکی از مخربترین و پرخسارت‌ترین بیماریهای مهم چغندرقند می باشد که در مناطـق مختلف کشور بویژه مناطق مغان ، اصفهان و خراسان شروع و شیوع کرده وگزارشــاتی نیز مبنی بر صحت وجود این بیماری قید شده است . بیماری ریزومانیای چغندرقند که بخـــاطرعلا مت بیماری (پرمویی و ریش بزی شدن) در دو طرف ریشه اصلی به دیوانگـــــــی ریشه موسوم است...

و به جهت کوتوله شدن ریشـه و ادامه رشد ریشه در قسمت سطحی خاک محصول برداشتی خیلی کم میشود و شدیداً عملــکرد شکـر در هکتار کاهش می یابد و عدم رعایت اصول کنترلــــی و کاهش بیماری عمــلاً کشت چغندر قند را درکشور به مخاطره خواهد انداخت.

علائم بیماری و تشخیص مزرعه ای : در مزارع آلوده در تابستان معمولاً لکه های سفید و زردی در اطراف رگبرگها بوجود می‌آید که از علائم اولیه بیماری می باشد ، برگها ممکن است چروکیــــده و پژمرده شوند و بدون سبزینه باشند ، بعضی وقتها برگهای کوچکتردرقسمت طـوقه جوانه زده و تکثیر یابند. زردی عمومی معمولاً در برگها اتفاق می افتد و بجهت اینکه ریشه های آلوده از لحاظ آب و جذب مواد غـــــذایی در کمبود هستند، نشانه های معمول برگی ، شبیه به استرس آبی یا کمبود نیتروژن هستند. در ســطح پیشرفته بیماری، علائم بیماری شامل کوتوله شدن ریشه گیاه و انشعاب بیش از حد ریشــه های جانبی مرده و پوسیده در اطراف ریشه (غده ) اصلی است که به آن ظاهری ریش دار میدهد، با آلودگــی های بعدی ریشه های ذخیره ای گیاه اغلب پوسیده میشوند و در زیر سطح خاک بهم فشــرده می گردند و غده شکل لیوان ( جام شراب ) را به خود می‌گیرد و حلقه های آوندی نیز ضمن چوبی شدن ظاهــری تیره رنگ (قهوه ای) به خود می گیرد، در بعضی اوقات رگبرگـــها کمی زرد رنگ شده و حالت ایستاده پیدا می کنند، حالت بد شکلی در برگها نیز مشاهده شده و منجر به رشد غیر عادی بافت طوقه گیاه میشود ، امکان سستی و پژمردگی بدون تغییر رنگ در برگ های گیاه در مراحل بعدی وجود دارد و در برخی از موارد بندرت علائم زردی رگبرگی مشخص همراه با لکه های نکروتیک نیز قابل مشاهده است این علائم حتی درصورت نادر بودن از مشخصات بارز بیماری هستند.
تشخیص آزمایشگاهی: تشخیص درست بیماری در صورت عدم تشخیص مزرعه ای و مشکوک بودن ، بوسیله تست سرولو ژیک آزمایشگاهی ELISA انجام میگیرد. اپیدمی بیماری این ویروس بوسیله قارچ پلی میکسا بتائه منتقل میشود ، این قــارچ در بافت زنده میزبان قادر به تولید مثل است ، قارچ مذکور خاکـــزی بوده وحـامل ویروس عامل بیماری است از میزبا نهای دیگر قارچ مذکـور اعضای خانواده های اسفناجیان و تاج خروس بصورت محدود است و ویروس مذکور از طریق مکانیکی به گونه های میزبان منتقل میشود . شرایط مطلوب جهت بروز و توسعه بیماری :از شرایط مطلوب بیماری درجه حرارت نسبتاً خاک ( بیش از20 درجه سانتیگراد ) برای مدت طـولانی، رطوبت بالای خاک حاصل از بارندگی‌های مداوم ، بدی بافت خاک ، آبیاری فـشرده ، خاک‌های ضعیف فاقد مواد آلی ، زه‌کشی ضعیف و بی تفاوت بودن خاک نسبت به خاصیت قلیایی ضعیف است. پیشرفت و توسعه این بیماری بستگی به بیولوژی قــارچ ناقل دارد و در کل شدت بیماری در اثر زیادی آب چه از طریق باران و چه از طریق آبیاری باشد بیشتر می شود.
کنترل بیماری : اسپورهای استراحتی پلی میکسا بتائه می توانند در خاک‌های آلوده برای مدت 10 سال به زندگی ادامه دهند ، بنابراین به محض ورود ویروس به اراضی کشاورزی جلوگیری از آلودگــــــی از طریق روش های زراعی یا شیمیایی تقریباً غیر ممکن است .به هر صورت از اقدامـات اساسی زیر جهت کنترل و کاهش بیماری با رعایت اصولی و صحیح می توان تا حد ریشه کن کردن بیماری و فراتر ازکنترل ، گام برداشت و بهره جست و تا حد امــــــکان مانع از گسترش آلودگی به مزارع سالم گردید.

1- عدم کشت چغندرقند در مناطق آلوده حداقل تا 5 سال(پرهیز از تناوب تکراری)

2- استفاده از ارقام مقاوم و متحمل به بیماری مذکور

3- عدم انتقال خاک و چغندرهای آلوده به مزارع سالم

4- کشت زود هنگام (خنکی خاک هنوز موجود باشد) تا امکان الگوی کشت

5- مدیریت صحیح آبیاری اوایل فصل زراعی (شش هفته اول) عدم ماندآبی

6- اعمال مدیریت صحیح در کود دهی و استرس آبی

7- کنترل هرزآب مزارع(جهت جلوگیری از آلودگی مجدد و عدم انتشار اسپورهای عامل آلودگی به مزارع سالم)

8- بهبود زهکشی مزارع با انجام شخم عمیق و زیر شکنی لایه های سخت

9- جلوگیری از کوبیدگی و فرسایش خاک (کوبیدگی زهکشی را کاهش می دهدو فرسایش بادی خطر انتشار بیماری را افزایش میدهد).

10- رعایت بهداشت کنترل آلودگی در استفاده از ادوات کشاورزی(ضد عفونی و شتشو با مواد شوینده)

11- رعایت قرنطینه بذور وارداتی و رعایت کنترل ایزولاسیون مزارع آلوده

12- کنترل جابجایی گله های گاو و گوسفنددر بین مزارع آلوده به مزارع سال

13- تمیز نمودن خاک همراه (لاستیک و سایر قسمتهای تراکتورو ماشینهای خاک ورزی و ماشین آلات برداشت)

14- استفاده از پوتین و چکمه پلاستیکی در بازدید از مزارع آلوده(ضدعفونی آنها و در صورت شدت آلودگی سوزاندن آنها)

15- استفاده از مواد ضدعفونی خاک مثل Telone II . (مقرون به صرفه اقتصادی نیست)

16- پرهیز از عملیات زراعی غیر ضروری در مزرعه(جهت کاهش پخش و گسترش عامل بیماری)

17- استفاده از آب گرم بعلاوه صابون ، تحت فشار جهت پاکسازی و تمیز نمودن ادوات کشاورزی و وسایل حمل و نقل کنترل بهتر از مبارزه است استانداردها را رعایت کنیم تا خدای ناکرده..

داروی بیماری ویروسی ریزومانیا چغندرقند در ایران تولید شدآنتی بادی پلی کلونال برای مبارزه با بیماری ویروسی ریزومانیای چغندرقند که در سالهای گذشته به کشور وارد می شد، برای اولین بار در ایران تولید شد.با انجام طرحی با عنوان «بررسی برخی خصوصیات فیزیوشیمیایی و بیولوژیکی ویروس زردی نیکروتیک رگبرگ چغندرقند (عامل بیماری ریزومانیا) و تهیه آنتی سرم علیه ویروس مذکور» که به مدت 4 سال به طور انجامید این آنتی بادی ساخته شد در زمینه موارد کاربرد این آنتی بادی می توان گفت این آنتی بادی جهت آزمون سرولوژیکی الایزا برای تعیین شدت آلودگی بوته ها به بیماری ریزومانیا، در کارخانجات تولید قند به منظور تشخیص بیماری، در موسسات تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی به منظور تشخیص بوته ها یا والدهای عاری از ویروس و در نهایت برای به نژادی و انتخاب ارقام مقاوم به کار می رود. درباره مراحل انجام کار پس از تکثیر ویروس در گیاه با استفاده از سانتریوفوژ و خالص سازی آن در بخش ویروس شناسی گیاهی، ویروس بدست آمده به خرگوش تزریق شد و سپس از خون خرگوش این آنتی بادی تهیه شد. خرید یک کیت (200 میکرولیتر) از این آنتی بادی حدود 700 هزار تومان از خارج خریداری می شد اما با تولید این آنتی بادی این مبلغ صرفه جویی خواهد شد. آنتی بادی تولید شده قابل رقابت با نوع خارجی آن بوده و دارای کیفیت خوبی است

پوسیدگی باکتریائی ریشه چغندر قند Beet bacterial root rot

در ایران پوسیدگی باکتریایی ریشه چغندر قند در سال 1346 توسط زالپور از مزارع ممسنی شیراز جمع آوری گردیده است ، این باکتری به وسیله امانی از نسوج بیمار جدا و مشخص شده است .

علائم:

باکتری عامل بیمار‌ی به بافت آوندی دمبرگ و ریشه ها حمله می‌کند و سبب پوسیدگی شدید می‌شود . بافت آوندی ریشه‌ها نکروز می‌گردد و نواحی اطراف آنها در مجاور هوابه رنگ صورتی در می‌آید برای نفوذ باکتری به داخل ریشه صدمه ریشه‌ها ضروری است و دمای 25 تا 30 درجه سانتیگراد برای گسترش سریع بیماری لازم است.

بارزترین نشانه بیماری پوسیدگی باکتریائی ریشه چغندر این است که ریشه از قسمت انتهای تحتانی شروع به پوسیدن و سیاه شدن می‌کند . پوسیدگی بتدریج توسعه یافته ، تمام بافتهای ریشه چغندر را فرا می‌گیرد و موجب فساد آنها می‌گردد .

جنس Pectobacterium دارای سلولهای کشیده و به صورت منفرد یا مجتمع و زنجیری بوده و هر باکتری واجد 2 تا 6 تاژک است . باکتری مزبور فاقد کپسول و اسپور و ازنوع گرم منفی می‌باشد . اما در آمریکا گونه Pectobaterium carotovorum را عامل مولد بیماری می‌دانند .

کنترل :

رعایت بهداشت زراعی ، خطی کاشتن چغندر، آبیاری نشتی و اجرای تناوب زراعی حداقل 2 تا 3 سال در کنترل بیماری توصیه می‌شود.

سفیدک سطحی چغندر Beet powdery mildew

بیماری سفیدک سطحی یا سفیدک حقیقی چغندر اولین بار در سال 1903 توسط وانا (Vanha) از چکسلواکی سابق گزارش شده است. این بیماری اولین بار در ایران در سال 1317 توسط اسفندیاری گزارش شده است . این بیماری در تمام نواحی کشور که اقدام به کشت چغندر می‌شود شیوع دارد عوامل آب و هوا به خصوص دمای بالا نقش مهمی در وقوع بیماری دارد
نشانه‌ها

اولین نشانه‌های بیماری در سطح زیرین برگها و بعد در سطح فوقانی ظاهر می‌شود . این نشانه‌ها عبارتست از ظهور پوشش سفید گرد مانند در سطح زیرین برگ که در اثر زیاد شدن رطوبت هوا قارچ به سرعت رشد کرده ، ازدیاد می‌یابد و سطح فوقانی برگها، ساقه و تکمه‌های گل را می‌پوشاند به تدریج که بیماری پیشروی می‌کند پوشش سفید گرد مانند کمی تغییر رنگ یافته، متمایل به رنگ قهوه‌ای می‌گردد. در اثر حمله این بیماری، برگهای گیاه تقریباً شادابی خود را از دست داده و برگهای جوان کمی چروکدار و برگهای مسن‌تر به طرف پایین بوته کمی خم شده ، زرد رنگ می‌شود معمولاً بهترین دما برای رشد قارچ عامل بیماری 20 تا 25 درجه سانتیگراد می‌باشد.

در همین اوان نقاط قهوه ای که بتدریج مایل به سیاه می گردند در هر دو سطح برگها ظاهر می شوند که یکی از عوامل انتقال بیماری از سالی به سال دیگر می باشند . تمام سطح مزرعه به طور یکنواخت مورد حمله بیماری قرار نمی گیرد .

پوشش سفیدسطح برگ در حقیقت رشته های میسلیوم و اندامهای تولید مثل غیر جنسی و نقاط سیاهرنگ که همان کلیستوتس های قارچ می باشند که در آخر فصل ظاهر می شوند . ویروس موزائیک زرد چغندر سبب افزایش حساسیت گیاه به بیماری سفیدک سطحی می شوند .

عامل بیماری سفیدک سطحی چغندر قارچی است که فرم جنسی آن به نامErysiphe betae

Erysiphe Polygoni است.

تکثیر و انتشار بیماری به وسیله کنیدی ها صورت می گیرد . از راه روزنه های برگ یا به طریقه مکانیکی وارد نسج میزبان می‌گردد .

کنترل:

1- سولفور wp80-90% چهار لیتر در هکتار

2- تری دمورف(کالکسین) EC75% و 0.75L در هکتار

3- بنومیل wp50% و 1 کیلوگرم در هکتار

4- دینوکاپ(کاراتانFN-57 ) و wp18.25% یک کیلوگرم در هکتار

سفیدک داخلی چغندر قند Beet downy mildew

در ایران سفیدک داخلی چغندر در سال 1349 توسط شهیدی از مناطق بجنورد و در سال 1353 توسط ابراهیمی و میناسیان از رامین اهواز و بعداً از اصفهان در روی چغندر لبوئی توسط شیرازی گزارش شده است این بیماری توسط دکتر اعتباریان در روی چغندر لبوئی و چغندر برگی در مناطق شهر ری، ورامین و گرمسار مشاهده شده است .

نشانه‌های بیماری

تمام اندامهای فوقانی بوته چغندر ممکن است به این بیماری مبتلا گردد. موقعی که کوتیلودون‌ها و گیاهچه‌ها مبتلا می‌شوند، رنگشان روشن‌تر از حالت طبیعی به نظر می‌رسد . اندامهای آلوده به طرف پایین متمایل می‌گردند و در شرایط مرطوب در زیر برگ پوشش قارچی تشکیل می‌شود . در سطح فوقانی برگها لکه‌هائی به قطر حداکثر 4 سانتیمتر و به رنگ سبز روشن‌تر از قسمتهای دیگر به وجود می‌آید و در زیر همین لکه‌هاست که کنیدیوفر و کنبدی‌های عامل بیماری به رنگ خاکستری کرکی بوجود می‌آید . در شرایط آب و هوائی خشک حاشیه برگها ممکن است به رنگ قرمز پریده در آید، در شرایط مرطوب اواخر پاییز ، پوشش قارچی روی تمام برگهای جوان و دمبرگ را می‌پوشاند . برگهای مبتلا کوچک و ضخیم‌تر از معمول و حاشیه آنها به طرف پایین بر‌می‌گردند اگر ریشه‌های چغندر برای بذرگیری در زمین باقی بماند، در بهار سال بعد علائم روی ساقه‌های گلدار بوته‌های مبتلا به بیماری ظاهر می‌گردد. رشد تمام برگها متوقف شده پیچیده و ضخیم می‌شوند . ساقه‌های گلدار کوتاه مانده و می‌پیچند ، کاسبرگها متورم می‌گردند و در شرایط مرطوب پوشش قارچی بر روی تمام قسمتهای مبتلا تشکیل می‌شود . گل آذین متراکم شده و برگها به صورت جاروی جادوگر در می‌آید .

عامل بیماری سفیدک داخلی چغندرPeronospora farinose f.Sp. betae می‌باشد.

کنیدی‌های قارچ در برابر سرما مقاومت دارند و در سرمای 12- درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت از بین نمی‌روند . عامل بیماری ممکن است به صورت اسپور یا اغلب به صورت میسلیوم در ریشه‌ها و یا در بذر زمستان گذرانی می نماید .

کنترل:

1- تناوب زراعی

2- زهکشی خوب

3- کاشت بذوری که از مناطقی که عاری از بیماری تولید شده باشد در کنترل بیماری مؤثر است

4- اگر بذور، مشکوک به بیماری باشند بذور را باید به وسیله آب 59 درجه سانتیگراد به مدت 8 دقیقه خیس کرده و پس از خشک کردن مجدداً با تیرام (Thiram ) ضد عفونی کرد.

5- سمپاشی شاخه و برگ گیاه با سموم مانکوزب یا زینب هفته‌ای یک بار باید انجام شود. سمپاشی با غلظت 3در هزار به محض دیدن اولین علائم صورت گیرد.

6- در صورتی که در سالهای قبل بیماری شدید باشد به محض اینکه اولین برگ حقیقی در گیاه ظاهر گردد، سمپاشی شروع شود سمپاشی چغندر برگی به علت خطراتی که برای انسان دارد توصیه نمی‌شود

لکه گرد برگ چغندر Beet Cercospora leaf spot

در ایران بیماری مزبور ابتدا توسط اسفندیاری در سال 1326 جمع آوری شده است و مناطق انتشار آن عبارتند از : اردبیل، بندرعباس ، خوزستان ، بجنورد ، سواحل خزر ، کازرون ، خوی و ارومیه .

نشانه‌های بیماری

بارزترین نشانه بیماری لکه برگی چغندر قند ، چنانچه از نام آن پیدا است ، لکه‌های گرد کوچکی به قطر 2 تا 5 میلیمتر و با حاشیه قرمز متمایل به قهوه‌ای می‌باشند که بر روی برگ ظاهر می‌شوند . لکه‌های مزبور ابتدا پراکنده و جدا از هم بوده ولی به تدریج بر حسب شدت و سرعت پیشرفت بیماری به هم متصل شده و تمام سطح برگ را فرا می‌گیرد . رنگ لکه‌ها بستگی به شرایط جوی بخصوص رطوبت هوا دارد در هوای مرطوب لکه‌ها به رنگ خاکستری و درهوای خشک به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری یا حنائی می‌باشند بیماری بیشتر برگهای خارجی بوته را مورد حمله قرار می‌دهد.

برگهای بیمار به تدریج خشک شده ، از بین می‌روند طوقه گیاه بیمار رشد طولی کرده لکه‌ها علاوه بر برگ روی دمبرگ نیز تشکیل شده و تا حدی دمبرگ طویل می‌گردد بافت لکه‌های روی برگ سرانجام مرده و خشک می‌شود ومی‌افتد و برگ حالت غربالی پیدا می‌کند در انتهای فوقانی طوقه برگهای جوانی به وجود می‌آیند که منظره‌ای تقریباً به شکل میوه آناناس به آن می‌دهند و از این نظر بیماری شناسان کشورهای انگلیسی زبان بیماری مزبور را بیماری آناناس (Pine- apple disease ) می‌نامند . اسپورهای قارچ عامل بیماری به صورت توده‌های خاکستری رنگ در سطح لکه‌های روی برگ حاصل می‌گردد که بسهولت قابل رؤیت می‌باشد.

عامل بیماری لکه گرد برگ چغندر قارچی به نام Cercospora beticola. می‌باشد .

قارچ عامل بیماری ممکن است به وسیله بذر آلوده از سالی به سال دیگر منتقل گردد ولی به طور کلی قارچ مزبور روی بقایای گیاهی آلوده در خاک به صورت سختینه یا کنیدی زمستان گذرانی می‌نماید از طرف دیگر علف‌های هرز برای این قارچ ممکن است کانون آلودگی اولیه در بهار باشند .

کنترل:

1- روشهای زراعی از قبیل جمع آوری و انهدام بقایای بوته‌های آلوده ، برقراری تناوب زراعی حداقل برای مدت 3 سال وجین و دفع علف‌های هرز و دادن کودی که دارای عناصر Na , B, K , P , N کافی باشد ، در کنترل بیماری مؤثر است.

2- ضد عفونی بذر با سموم کاپتان (Captan ) و تیرام ( Thiram ) نیز در کنترل بیماری مؤثر است.

3- بنومیل wp50% یک تا یک و نیم کیلوگرم در هکتار

4- سایپروکونازول(آلتو) SL10% و 1لیتر در هکتار

5- کاربندازیم wp60% نیم کیلوگرم در هکتار

پوسیدگی ریشه چغندر Beet root rot

اولین بار در تیرماه 1343 این بیماری در منطقه اصفهان گزارش شده است .

نشانه‌ها

این پوسیدگی معمولاً پس از غده بستن ریشه چغندر و اغلب از اوایل تیرماه تا اواخر مردادماه در مزرعه ظاهر شده و به تدریج تا موقع برداشت محصول شیوع دارد و موجب پوسیدگی و مرگ کامل بوته می‌گردد . نشانه بیماری بدین ترتیب بوده که ابتدا پوسیدگی روی ریشه و در ناحیه طوقه گیاه ظاهر می‌شود پس از تاثیر عامل بیماری و پیشروی آن رنگ طبیعی ریشه به قهوه‌ای متمایل به سیاه می‌گراید و در نتیجه پوسیدگی از ناحیه طوقه شروع و به طور منظم و یا از یک طرف ریشه به انتهای غده پیشروی می‌نماید . گاهی نیز ممکن است پوسیدگی از سایر قسمتهای ریشه شروع شود و در نتیجه تغییر رنگ و فساد آوندهای ریشه و قطع جریان شیره گیاهی ابتدا برگهای خارجی و سپس برگهای داخلی آن پلاسیده و در سطح خاک قرار می‌گیرند برگهای جوان دیرتر از بین رفته و گاهی تا پس از پوسیدگی کامل ریشه هم روی بوته سرزنده هستند اغلب بر روی قسمتهای پوسیده ریشه چغندر و بالاخص نزدیک طوقه که تا حدی خشک است پوشش قارچ به رنگ صورتی و در قسمت مرطوب پاین ریشه به رنگ سفید مشاهده می‌گردد .

کنترل .

آیش بندی زمین و برقراری تناوب زراعتی و کرتی نکاشتن زراعت در امر کنترل با این بیماری موثر می‌باشد

پیچیدگی و تورم رگبرگها Beet Curly Top

بیماری پیچیدگی و تورم رگبرگهای چغندر که به انگلیسی Curly top گفته می‌شود .

بیماری در چغندر کاری‌های فارس بسیار شایع و در اکثر مزارع تا حدود 90 درصد آلوده می‌باشد.

نشانه‌ها

اولین علائم بیماری عبارتند از لوله شدن برگهای جوان داخل بوته است و به عبارت دیگر برگها در امتداد دمبرگها لوله می‌شود رگبرگهای فرعی شفاف و متورم شده و در سطح زیرین برگها برآمدگی‌هایی بوجود می‌آید و خارهای 1 تا 2 میلیمتری تشکیل می‌گردد و سرانجام رنگ گیاه زرد خواهد شد .

نشانه‌های ظاهری بیماری روی برگهای پیر پس از دو هفته بروز خواهد نمود . با پیشرفت بیماری برگهای زرد ، پژمرده و سرانجام می‌میرند . برگهای چغندر قند برگهای گیاه آلوده قطرات چسبنده ، لزج و شفافی دیده می‌شوند که پس از چندی قهوه‌ای و سپس سیاهرنگ می‌گردند و تشکیل پوسته‌هائی را می‌دهند . این قطره‌ها از دمبرگ ، رگبرگ اصلی و یا رگبرگهای فرعی ترشح می‌گردند. قبل از آنکه بوته چغندر بمیرد به طور غیر طبیعی ریشه‌های کوچکی روی غده به وجود می‌آید و بدین سبب این نشانه را Hairy root و یا Wooly root می‌نامند .

در برش عرضی ریشه چغندر آلوده حلقه‌های متحد المرکزی به رنگ سیاه دیده می‌شود که در فواصل آنها بخشهای روشن قرار دارند . در برش طولی این دوایر به صورت نوارهای طولی دیده می‌شود .

عامل بیماری ویرسی است از تیپ جنس Curtovirus به ابعاد 30*18 نانومتر ، به وسیله عصاره گیاه منتقل نمی‌شود . ویروسی است پایا که در عصاره برگ چغندر برای مدت هفت روز در برگ چغندر خشک برای مدت چهارماه و در بدن زنجره ناقل که خشک شده باشد تا 6 ماه بیماریزایی خود را حفظ میکند .

ویروس عامل بیماری توسط حشرات ناقل منتقل می‌گردد و در ایران زنجره های جنس Neoaliturus به عنوان ناقلین این ویروس شناخته شده اند . این حشرات زمستان را به صورت حشره بالغ در پناه بوته‌های چغندری که در زمین باقی مانده ، همچنین بوته های علفهای هرز مختلف بالاخص شور ، شوره ، عنبر بو ، نان گرگ و درمنه می‌گذرانند .

ویروس به وسیله تخم زنجره و همچنین به وسیله بذر منتقل نمی‌شود .

کنترل

برای کنترل با بیماری باید سعی نمود حشرات ناقل کنترل شوند

موزائیک چغندر Beet mosaic virus

بیماری موزائیک چغندر یکی از سه بیماری ویروسی مهم چغندر کاری ایران می‌باشد که کم و بیش انتشار دارد . بیماری علاوه بر چغندر قند ، روی چغندر علوفه ای لبوئی و برگی نیز شیوع دارد و خسارت آن روی چغندر قند بذری به مراتب بیشتر است .

نشانه های بیماری

اولین نشانه های بیماری موزائیک چغندر ، روشن شدن رگبرگهاست که متعاقباً در اواخر بهار و ماهای پائیز که هوا گرم نمی‌باشد ظاهر می شود .لکه های تغیر رنگ یافته که به طور نامنظم هستند حالت موزائیکی به برگ داده و در صورت شدت بیماری پهنک برگ چین خوردگی پیدا می‌کند . لبه برگهای جوان به طرف داخل لوله می‌شود و به طور کلی رشد بوته نیز بر اثر حمله بیماری کم شده، کوتاه و کوتوله می‌ماند .

عامل بیماری

عامل بیماری ( Beet mosaic virus ) ویروسی از گروه Potyvirus می‌باشد

ویروس موزائیک چغندر به وسیله بذر منتقل نمی‌شود ولی به وسیله تلقیح عصاره گیاه آلوده و به کمک پودر کربوراندوم و یا مالش شدید به گیاه سالم قابل انتقال است . این ویروس بسهولت توسط شته سبز هلو ( Myzus Persicae )، شته سیاه باقلا ( Aphis fabae ) و بعضی از انواع دیگر شته‌ها منتقل می‌شود .

کنترل

برای کنترل با بیماری باید سعی نمود حشرات ناقل کنترل شوند

رایزومونیای چغندر قندBeet necrotic yellow vein virus

این بیماری با نامهای دیگری به نام زردی نکروتیک رگبرگ و ریشه ریشی نیز می شناسند. بیماری در فارس بسیار شایع است و خسارات زیادی را در حالت اپیدمی به بار می آورد. عامل بیماری ویروسی از گروه Tobamovirus است. ویروس از طریق زئوسپورهای قارچ Polymyxa betae منتقل می شود و پایداری ویروس در اسپورهای استراحتی قارچ می باشد.

در صورت آلودگی چغندر قند به این ویروس برگهای خارجی حالت پژمردگی به خود می گیرند یا بعضی از برگها خشک می شوند. در مقطع ریشه دوایر قهوه ای متحدالمرکز دیده می شود. از دیگر علائم مهم بیماری زردی رگبرگها است. بیماری بروی ریشه هم علائم خاصی ایجاد می کند که در تشخیص بیماری مهم است. ازجمله این علائم وجود تعداد زیادی ریشه فرعی روی ریشه اصلی می باشد. بدین صورت که ریشه اصلی به یکباره باریک شده و ریشه های فرعی زیاد می شوند. بیماری ریشه ریشی شبیه علائم نماتد سیستی بروی ریشه است ولی از وجود سیستها خبری نیست.

کنترل:

با توجه به نوع عامل و شیوه انتقال و پایداری ویروس در خاک باید سعی شود از سیستم پیشگیری استفاده شود.

1. جلوگیری از آلوده شدن مزارع

2. استفاده از ارقام مقاوم

3. شخم عمیق

4. در صورت امکان عدم استفاده از کود حیوانی و آبیاری غرقابی

5. مبارزه بیولوژیک با قارچ ناقل

پوسیدگی مغزی ریشه چغندر

یکی از انواع پوسیدگیهای ریشه چغندر که در ایران نیز شیوع دارد پوسیدگی مغزی است که به انگلیسیBlack heart و یا Brown heart می‌گویند . این بیماری اولین بار در سال 1931 در آلمان در روی چغندر قند و در سال 1938 در روی چغندر لبوئی در آمریکا گزارش شد .

نشانه‌های بیماری

یکی از بارزترین نشانه‌های کمبود عنصر بر در چغندر فساد و پوسیدگی بافت مغزی ریشه ، مخصوصاً در محل طوقه و جایی که دمبرگ ها به ریشه متصل می شوند می باشند .

در مقطع ریشه ،کمبود بر علامت معروف به مغز قهوه ای را نشان می دهد .بسته به شدت کمبود این علامت ممکن است در چند لکه کوچک مجزا از هم تا یک سطح بزرگ آبدار ،یا حتی یک مرکز گود یا کمرنگ شدن داخلی آن فرق می‌کند .

برخی از انواع خاکها طبیعتاً دچار کمبود بر هستند و در عده‌ای دیگر عنصر بر به صورتی که برای ریشه قابل جذب نمی باشد وجود دارد .معمولا مقدار بسیار کمی از عنصر بر مورد احتیاج گیاه است ولی همین مقدار چنانچه در اختیار نباشد خسارت زیادی حاصل خوا هد شد. کمبود بر معمولا در خاکهای قلیایی و یا در خاکهایی که محتوی کلسیم زیاد هستند شیوع می یابد

کنترل

بیماری پوسیدگی مغزی چغندر را با استعمال کودهای محتوی بر میتوان بخوبی درمان نمود . براکس و اسیدبوریک از کودهایی هستند که می‌توان برای این منظور استفاده نمود .

برای مصرف می‌توان کود براکس را که پودر سفید رنگی است با کودهای شیمیایی قبل از کاشت بذر روی خاک پاشید و با دیسک آن را زیر خاک نمود و سپس اقدام به کشت کرد از طرفی براکس را می توان مخلوط با قارچ کشها در مزرعه محلولپاشی کرد .برای محلولپاشی در مزرعه مقدار 5 تا 10 کیلو گرم براکس را در 800 لیتر آب حل نموده و در سطح یک هکتار می پاشند و چنانچه بخواهند از طریق کود براکس را در اختیار گیاه بگذرند ، مقدار لازم در هر هکتار 5 الی 30 و بطور متوسط 20 کیلو گرم می باشد .

نماتد سیست چغندر قندCyst nematode

نماتد چغندر قند ابتدا در آلمان در سال 1859 توسط Hermans Schact در مزارع چغندر کاری کشف شد و بعداً در سال 1871 اشمیدت Schmidt این انگل را تحت نام Heterodera schachtii نامـگذاری کرد. این نماتد علاوه بر چغندر قند به سبزیهای مختلف مثل چغندر لبویی ، کلم بروکلی ، کلم ، گل کلم ، شاهی ، ترب ، مارچوبه،تربچه، اسفناج، گوجه فرنگی ، و شلغم حمله می‌کند در حال حاضر در اروپای شمالی ،انگلستان ، امریکا ، کانادا و ژاپن گزارش شده است . این نماتد اولین بار در ایران در سال 1348 توسط شفر و اسماعیل پور از مزارع چغندر قند تربت حیدریه استان خراسان جمع آوری گردیده است . علاوه بر استان خراسان ،این نماتد در آذربایجان ، اصفهان کرمانشاه ، و فارس شیوع دارد . در ایران انواع کلم ، ترب ، تربچه ، شلغم ، و شاهی و اسفناج نیز از میزبانهای آن تعیین و شاخته شده است .

بر اساس مطالعات کلاکلی و فریور میهن (1358) نماتد Heterodera schachtii شکل جنسی ماده و نر می باشد ماده های جوان و کامل به طور طبیعی لیموئی شکل و در ابتدای امر رنگ آنها سفید شیری است که به آسانی و با چشم غیر مسلح بر روی ریشه گیاه میزبان دیده می شود و معمولاً بین 0.6 تا 0.8 میلیمتر طول و 0.4 تا 0.5 میلیمتر عرض آنها می باشد . رنگ سفید ماده های جوان پس از افتادن در خاک بدون گذراندن مرحله زرد رنگشان از سفید تبدیل به قــهوه‌ای می‌گردد. در این مواقع به آنها سیست اطلاق می شود . هر سیست محتوی تعداد 5 تا 300 تخــم ( لارو سن یک داخل تخم می باشد ) و لارو سن دوم می باشد که بسته به شرایط این تعداد متفاوت است نماتد نر بر خلاف ماده کرمی شکل می باشد و طول آنها بین 1.3 تا 1.6 میلیمتر و اسپیر spear آن گره دار و قوی است.

چرخه زندگی نماتد شامل تخم ، لارو نر و ماده که قبل از بلوغ دارای چهار مرحله لاروی بوده و سرانجام سیست ماده می باشد تخم کوتاه ، استوانه ای ، دو طرف گرد و تعداد کمی فقط در سیست ماده می باشند تعدادتخم از 50 تا 600 عدد تغییر می‌کند آنها در داخل سیست مادر تفریخ می شوند و یا اینکه در داخل ماده ژلاتینی چسبیده به بدن مادر که از بدن مادر به خارج هدایت شده است تفریخ می گردند.

نماتدها در خاک آلوده گسترش یافته و همچنین نشاهای آلوده ، وسایل کشاورزی و ماشین آلات براحتی بیماری را انتقال می دهند.Globodera در یک طیف درجه حرارت نسبتاً محدود تکثیر می‌کند . تفریخ تخمها و نفوذ لارو بداخل میزبان در پایین تر از 14 درجه ساتیگراد بندرت اتفاق بیافتد . تفریخ و نفوذ در دمای 16 درجه شروع شده و دمای بهینه آن 25 درجه سانتیگراد می باشد و تقریباً در بالاتر از 29.5 درجه هیچ تفریخ یا نفوذ صورت نمی‌گیرد. رطوبت زیاد و دمای بالا سیست ها را به آسانی از بین می برد . بیشتر آنها در آب 54 درجه سانتیگراد به مدت 5 دقیقه از بین می روند.

علائم و نشانه‌های خسارت :

علائم اندام هوایی گیاه ارتباط به سن ، فصل و دما دارد . اولین علائم بیماری در روی چغندر قند در اوایل فصل تابستان و در هنگام تابش آفتاب به صورت پژمردگی برگهای بوته چغندر بروز می کند و در هنگام شب ودر هوای خنک برگها مجدداً حالت عادی و شادابی خود را باز می یابند .شکل عمومی بوته عقب افتاده و زرد و کم رشد است

بعد از حمله Globodera roostochiensis ریشه اصلی کوچکتر از معمول ولی دارای ریشکهای فرعی زیاد از حد و افشان می‌باشند. تقریباً در همه موارد بعد از نفوذ نماتد قارچها حمله کرده و سبب سیاهی بافت ریشه می‌شود. اگر تعداد زیادی لارو به ریشه حمله کند، سبب از بین رفتن ریشه‌ها می‌گردد. مهمترین علائم حمله نماتد وجود سیست (Cyst)های سفید رنگ به اندازه حدود یک میلیمتر یا ته سنجاق است که با چشم عادی و غیر مسلح قابل رؤیت هستند. اگر چه بافت مورد حمله نماتد قدری ضخیم می‌شود اما هیچ برآمدگی یا غده‌ای در درون بافت گیاه مانند نماتد مولد غده بوجود نمی‌آید.

کنتــــــــــــرل:

اگر چه تناوب زراعی کاملاً در حذف Globodera موثر نیست ولی اگر هر 4 سال یک بار محصول حساس کاشته شود سیست ها به ندرت می‌توانند آلودگی ایجاد کنند تناوب طولانی ترنیز بهتر است اگر به مدت 12 سال گیاه حساس در زمین کاشته نشود ، آلودگی تقریباً از بین خواهد رفت تناوب باید همراه با حذف همه علفهای هرز حساس باشد.

روش دیگر مبارزه این است که به محض اینکه دما اجازه دهد باید کاشت انجام شود بعضی از ارقام سیب زمینی و کروسیفر در دمای زیر 15درجه می‌توانند رشد کنند و این گیاهان قبل از اینکه خسارت بزنند بخوبی رشد نموده و محصول تولید می‌نمایند.

PH پایین خاک یعنی حدود 4 و یا PH بالا سبب کندی تفریخ تخم ها می شود اما PH=6 برای تفریخ بسیار مناسب است استفاده از بخار آب در مواردی از قبیل خزانه ، گلخانه و شاسی ها امکان پذیر است. در مزرعه باید از سموم نماتدکش استفاده نمود . کیسه ها ، وسایل کشاورزی و ماشین آلات باید در زیر پوشش با سموم گازی شکل ضد عفونی شوند موقعی که وسایل و ماشین آلات از مزرعه ای مشکوک انتقال داده شده و مورد استفاده قرار گیرند ، باید ضد عفونی شود . متیل بروماید یک گاز بسیار خطرناک بوده باید با احتیاط از آن استفاده گرد. فضایی که باید ضد عفونی شود باید حتماً محاسبه گردد و به نسبت 380 گرم در متر مکعب باید گاز متیل بروماید استفاده شود حداقل به مدت 16 ساعت باید وسایلی که ضد عفونی می‌گردد پوشانده شود. دمای محیط کمتر از 15 درجه سانتیگراد نباشد . در هنگامیکه پوشش برداشته می شود باید از ماسک ضد گاز استفاده نمود . برچسب کپسول گاز باید بخوبی مطالعه گرد.

خاک مزرعه را با نماتد کش های مختلف می‌توان ضد عفونی نمود. یکی از بهترین سموم نماتد کش که تاکنون عرضه شده است عبارتست از (Dichloropropene + Dichloropropane) D-D. خاک مورد ضدعفونی باید رطوبت متوسطی داشته ودمای آن حداقل 15 درجه سانتیگراد باشد . مواد فرار باید در عمق 15 تا 30 سانتیمتر در خاک تزریق شود این ماشینها باید خوب کالیبره شده تامواد سمی با غلظت معینی در خاک تزریق گردد. برای سایر نماتدها باید غلظت دو برابر استفاده شود. گاهی دو نوبت سمپاشی به فاصله 3 تا 4 هفته توصیه می‌گردد. هیچ گیاهی حداقل تا دو هفته بعد از استعمال سم نباید کاشته شود .

اگر امکان داشته باشد، تناوب طولانی بعد از ضد عفونی خاک باید رعایت شود سموم متام سدیم (Metham sodium ) ، دازومت (Dazomet ) می توانند مورد استفاده قرار گیرد. گاهی اوقات D-D درعمق 20سانتیمتری در خاک تزریق می شود و سپس سم متام سدیم در عمق کمتری تزریق می‌گردد تا نماتدها سطح خاک نیز از بین بروند.