اشکال ترجیحی کودهای نیتروژنی برای برنج کاری
اشکال ترجیحی کودهای نیتروژنی برای برنج کاری
معمولا، گیاهان نیتروژن را به دوشکل معدنی، یون های آمونیومی ( NH4+ ) و نیتراتی (NO3+ ) جذب می کنند. شواهد نشان می دهد، رابطه نزدیکی بین حد اکثر رشد گیاه و مقدار ثابت کاتیون - آنیون (C-A) بر واحد ماده خشک، برقرار است.
به طوری که: C = اکی والان مجموع کاتیون ها ( K+ + Na+ + Ca+2 + Mg+2 ) و A = اکی والان مجموع آنیون ها ( NO3- + H2PO4- + SO4-2 + Cl- ) باشد.
مقدار C-A ثابت اسید آلی در بافت های گیاهی را نشان می دهد. مطابق نظر بعضی افراد، کود N با تولید یون آمونیوم رشد گیاه را کاهش می دهد، زیرا به دلیل رقابت بین NH4+ و کاتیون های دیگر و آزادشدن یون های H+ در حین تشکیل N آلی، مقدار ثابت کاتیون – آنیون (C-A ) تحت تأثیر قرار می گیرد.
درمحصولات دیمی مانند: برنج دیم، چاودار، ارزن ایتالیایی و سیب زمینی شیرین، N به صورت آمونیوم ترجیح داده می شود. از طرف دیگر، گیاهان زراعی مانند: ذرت، سورگوم، پنبه، نیشکر، گندم، جو و سیب زمینی سفید، این کود را به فرم نیتراتی می پذیرند. چنین اختلاف پذیرش در شکل کود نیتروژنی به گونه گیاه و تنکار شناسی آن، خاک و شرایط بوم شناختی کشاورزی در هر ناحیه ای بستگی دارد. در هندوستان، برای تعیین بهترین شکل استفاده از کود های N تلاش های فراوانی انجام شده است.
محیط اطراف ریشه برنج در پاسخ این گیاه به اشکال مختلف کود N نقش پر اهمیتی دارد. در شرایط بی هوا زی، بلورهای ریز آسپاراژین در ریشه برنج با به کاربردن سولفات آمونیوم پیدا شد، در حالی که، با کود نیتراتی نمی توانست تشخیص داده شود. تصور می شود، N آمونیومی برخلاف نیتراتی آن مستقیما به آسپراژین تبدیل گردد. از نظر جذب، یون های آمونیوم 20 – 5 برابر یون های نیتراتی سریع تر جذب می شوند. در محیط اطراف ریشه ممکن است، حضور H2S موجب مخفی ماندن اثر +NH4 شده باشد. معمولا گیاه برنج جذب نیتروژن +NH4 را در مرحله آغازرشد و NO3- آن را در مراحل پایانی آن ترجیح می دهد، زیرا پروتئین های بافت برنج از سمت قلیایی نقطه ایزو – الکتریک خودشان با یون های بازی آمونیوم پیوند می یابند. در مرحله تولید مثل یا باززایی، این پروتئین های بافت دارای جهت اسیدی می شوند و به سهولت با یون های دارای بار منفی ترکیب شده و جذب NO3- را افزایش می دهند. نشاء جوان برنج، هنگامی که با کود نیتراتی کودپاشی شود، به دلیل آسیمیلاسیون شکل NO3- در آن به زردی می گراید.
معایب استفاده ازکودهای نیتروژنی به شکل نیتراتی
برای برنج آبی به دلایل زیر کود های نیتراتی منابع نسبتا مهمی به شمار نمی روند:
· در خاک های باتلاقی، NO3- نا پایدار است.
· با احیائی شدن محیط عمل، نیتروژن زدایی انجام می گردد.
· معدنی شدن N در خاک های باتلاقی فعالیت شکل آمونیومی آن را متوقف می نماید.
اهمیت جذب نیتروژن به شکل NH4+ و NO3- به واکنش های شیمی فیزیکی و بیولوژیکی ( زیستی ) خاک، سازگان غذایی و زراعی بستگی دارد. به طورکلی، شکل آمونیاکی در مدت زمان مرحله رویشی گیاه برنج و شکل نیتراتی آن در طول مرحله زایشی یا باززایی ترجیح داده می شود.
برنامه کودهای نیتروژنی برطبق مسائل منطقه ای
مسأله 1 : خاک های دارای مواد آلی یا نیتروژن کم.
راه حل: در زمان شخم زنی مقدار 10 تن برهکتار کود پوسیده گیاهی به خاک اضافه می شود. زمان نشاء کاری به مقدار لازم کود نیتروژنی اضافه می گردد.
مسأله 2 : خاک های دارای ماده آلی و نیتروژن کافی.
راه حل : درزمان شخم زنی مقدار کمی کود نیتروژنی اضافه می گردد و در صورت نیاز، مقدار بیش تری از این کود به صورت سرک پاشیده می شود.
مسأله 3 : اگر خاک سبک و خیلی نفوذ پذیر باشد.
راه حل: از به کاربردن مقدار زیاد N در یک زمان خودادری شود و برای جلوگیری از اتلاف این کود تعداد دفعات کوددهی افزایش یابد.
مسأله 4 : افزایش رشد ارقام کم پنجه.
راه حل : در مرحله آغاز رشد برنج از کود N زیادی استفاده شود. نصف کود N محابه شده را می توان در موقع شخم زنی به کاربرد.
مسأله 5 : رشد ارقام دیر رس ( با دوره رشد 150 روز ).
راه حل : مقدار کم تری از کود Nرا درمرحله شخم زنی و بیش تری را به صورت سرک می پاشند. یک سوم یا یک چهارم در مرحله نشاء کاری می توان افزود.
مسأله 6 : برای مقابله با سرمای هوا یا درجه حرارت پائین شب.
راه حل : مقدار کود N بیش تری در مرحله شخم زنی برای مقابله با تأثیر هوای سرد در رشد کم اولیه، داده می شود. نصف کود را می توان در این مرحله به کار برد.
مسأله 7 : ارقام برنج زودرس.
راه حل : مقدار نسبتا بیش تری از کود N را می توان در موقع شخم زنی و کم تری را به صورت سرک به کار برد.
مسأله 8 : گیاه زراعی در خاک های با مرغوبیت متوسط، بذرپاشی مستقیم.
راه حل : از به کاربردن کود در مرحله شخم زنی اجتناب کرده و کود سرک را 15 روزبعد اضافه می نمایند.
مسأله 9 : نشاء کاری با نشاء های مسن.
راه حل : دوسوم کود N را بایستی در مرحله شخم زنی افزود.
مسأله 10 : رقم برنج زراعی به بیماری باکتریایی برگ حساس است.
راه حل : بیش تر کود N در مرحله شخم زنی یا سرک داده شود. کودپاشی نیتروژنی را می توان 3 الی 4 بار انجام داد.
مسأله 11 : برنج زراعی در شرایط آب عمیق رشد می کند.
راه حل : همه کود N را در مرحله شخم زنی می توان داد و استفاده از کودهای آلی نیتروژن دار مانند پهن پوسیده احشام و پرندگان و کمپوست خیلی خوب است.
مسأله 12 : آب گیری مزرعه پس از کود سرک امکان پذیر نباشد.
راه حل : مقدار زیاد کود N را در حالت شخم زنی و کم تری را به صورت سرک افزود و نوع کود نیتروژنی، آمونیاکی را به کاربرد
منبع:فردوس عادلی
